Yeni yapılan çalışmalarda, işçilerin Giza Pramidi’nin yapımı için kullanılan 15 tonluk dev taşları taşımak için Nil Nehri’ne ilişkin bir kanalda yüzdürdüğünü ortaya koydu. Araştırmacılar Giza Pramidi’ne yakın bir bölgede akan Nil nehrine bağlı bir Khufu kanalını gün yüzüne çıkardı. Bulunan bu kanal MÖ 600 senesinde kurumuş olduğundan günümüzde yoktur.
Büyük Giza Piramidi, Mısır‘ın tanımlayıcı bir sembolü ve dünyanın antik Yedi Harikası’nın sonuncusudur. Modern Kahire şehrinin yakınındaki Giza platosunda yer alır ve 4. Hanedan’ın kralı Khufu (M.Ö. 2589-2566, Cheops olarak da bilinir) döneminde yirmi senelik bir müddet içinde inşa edilmiştir.
Eyfel Kulesi 1889 senesinde Fransa‘nın başkenti Paris’te tamamlanana kadar Büyük Piramit dünyada insan eliyle yapılmış en yüksek yapıydı; bu rekoru 3.000 yıldan fazla bir süredir elinde tutuyordu ve kırılması da pek olası değildi. Diğer akademisyenler 1300 senesinde inşa edilen İngiltere’deki Lincoln Katedrali’nin kulesini Büyük Piramit’i yükseklik olarak geçen yapı olarak işaret etmişlerdir, ancak yeniden de Mısır anıtı etkisinde bırakan bir süre süresince bu unvanı elinde tutmuştur.
Piramit, 754 feet (230 metre) taban ile 479 feet (146 metre) yüksekliğe kadar yükselir ve iki milyondan fazla taş bloktan kaynaklanır. Bu taşlardan bazıları o denli büyük ve ağırdır ki (Kral Odası’ndaki granit levhalar gibi), onları bu kadar kırılgan bir halde yükseltmenin ve konumlandırmanın lojistiği uygar standartlara göre katiyen görünmektedir.
Piramit, modern teknikler ve bilimsel analizler kullanılarak ilk defa 1880 senesinde, genel hatlarıyla Mısır’da, hususi olarak da Giza’daki arkeolojik çalışmaların standardını belirleyen İngiliz arkeologlar (y.1853-1942) tarafınca kazılmıştır. Arkeologlar 1883 senesinde piramit üstüne yazarken şunları kaydetmişlerdir:
“Piramidin yapılış amacına ilişik pek çok teori olsa da, en yaygın kabul bulan anlak piramidin kral mezarı olarak inşa edilmiş olduğu yönündedir. Ancak piramidin tam olarak nasıl inşa edildiği, günümüzde hala insanların kafasını karıştırmaktadır. Blokları yerine yerleştirmek için yapının dışından geçen rampalar teorisi tarihçiler tarafından hala tartışılmaktadır. “Saçak” ya da “Yeni Çağ” olarak adlandırılan teoriler, yapı için lüzumlu olan ileri teknolojiyi açıklamak için dünya dışı varlıklara ve onların antik dönemde Mısır’a icra ettikleri düşünülen sık ziyaretlere atıfta bulunmaktadır.”
Bu teoriler, piramidin eski Mısırlılar tarafından, büyük ihtimalle kayıt dibine almaya gerek duymayacakları kadar yaygın olan teknolojik araçlar kullanılarak inşa edildiğini kanıtlayan kanıtların artmasına karşın geliştirilmeye devam etmektedir. Yine de, iç geçitlerin, şaftların ve odaların (Kral Odası, Kraliçe Odası ve Büyük Galeri) yanı sıra yakındaki Osiris Şaftı’nın karmaşıklığı, piramidin iyi mi inşa edildiğinin gizemi ve kardinal noktalara yönelimi ile birleştiğinde, bu uç teorilerin devam etmesini teşvik etmektedir.
Anıtın inşasıyla alakalı bir başka kalıcı teori de kölelerin sırtında inşa edildiğidir. Genel olarak Mısır anıtlarının ve özellikle de Büyük Piramit’in İbrani köle emeği kullanılarak inşa edildiğine dair yaygın görüşün aksine, Gize piramitleri ve ülkedeki diğer tüm tapınak ve anıtlar, becerileri için işe alınan ve emeklerinin karşılığını alan Mısırlılar tarafınca inşa edilmiştir. Mısır tarihinin herhangi bir dönemine ilişik hiç bir kanıt, İncil’in Çıkış Kitabı’nda anlatılan olayları desteklememektedir.
Giza’daki işçi konutları 1979 senesinde Mısır bilimciler Lehner ve Hawass tarafınca keşfedilmiş ve tam olarak belgelenmiştir, sadece bu delil ortaya çıkmadan önce bile eski Mısır belgeleri devlet destekli anıtlar için Mısırlı işçilere ödeme yapıldığını kanıtlarken, herhangi bir etnik gruptan köle nüfusun zorla çalıştırıldığına dair bir delil sunmamaktadır. Ülkenin dört bir yanından gelen Mısırlılar, kralları için sonsuza dek sürecek sonsuz bir ev inşa etmek amacıyla muhtelif nedenlerle anıtta çalışmışlardır.
Piramitler ve Giza Platosu
Erken Hanedanlık Dönemi’nin (M.Ö. 3150-c.2613) sonlarına doğru vezir İmhotep ((M.Ö. 2667-2600)) kralı Djoser için diğerlerine benzemeyen itinalı bir kabir yapma yöntemi geliştirmiştir. Djoser’in hükümdarlığından ilkin (M.Ö. 2670 civarı) mezarlar mastaba olarak malum mütevazı höyükler benzer biçimde çamurdan inşa edilirdi. İmhotep, o zamanlar radikal bir plan olan, sadece taştan bir mastaba inşa etmeyi değil, hem de bu yapıları üst üste dizerek kocaman, kalıcı bir anıt yaratmayı tasarladı. Onun bu gösterimi, günümüzde hala ayakta duran ve dünyanın en eski piramidi olan Sakkara’daki Djoser’in Basamaklı Piramidi’nin yaratılmasına yol açtı.
Yine de Basamaklı Piramit “reel bir piramit” değildi ve Eski Krallık döneminde (ortalama M.Ö. 2613-2181) kral Sneferu (yaklaşık M.Ö. 2613-2589) Imhotep’in planlarını geliştirmeye ve daha da etkileyici bir anıt yaratmaya çalıştı. İlk denemesi olan Meidum’daki Çökmüş Piramit, İmhotep’in tasarımından oldukça fazla uzaklaştığı için başarısız oldu. Ancak Sneferu hatasından ders çıkarmış ve tabandan zirveye kadar olan açının yanlış hesaplanması nedeniyle başarısız olan bir başka piramit olan Eğik Piramit üstünde çalışmaya başlamıştır. Yılmayan Sneferu, bu deneyimden öğrendiklerini kullanarak Mısır’da inşa edilen ilk reel piramit olan Kırmızı Piramit’i inşa etti.
Bir piramit inşa etmek muazzam kaynaklar ve her türden nitelikli ve vasıfsız işçinin bakımını icap ediyordu. Genellikle “piramit inşaatçıları” olarak anılan 4. Hanedan kralları, hükümetin istikrarı ve tecim yöntemiyle elde edebildikleri zenginlik sayesinde bu kaynaklara hükmedebiliyorlardı. Güçlü bir merkezi hükümet ve servet fazlası, piramit inşa etme çabaları için yaşamsal ehemmiyet taşıyordu ve bu kaynaklar Sneferu’nun ölümü üstüne oğlu Khufu’ya geçti.
Khufu’nun iktidara geldikten kısa bir süre sonra büyük mezarını inşa etmek için çalışmaya başladığı anlaşılıyor. Eski Krallık hükümdarları Memphis şehrinden yönetiliyordu ve yakındaki Sakkara nekropolü esasen Djoser’in piramit kompleksi tarafından domine edilmişti, Daşur şeklinde diğer alanlar ise Sneferu tarafınca kullanılmıştı. Ancak daha eski bir nekropol de yakınlardaydı ve bu Giza’ydı. Khufu’nun anası I. Hetepheres (M.Ö. 2566) buraya gömülmüştü ve yakınlarda dikkat çekmek için rekabet edecek başka büyük anıtlar yoktu; bundan dolayı Khufu piramidinin yeri olarak Giza’yı seçti.
Piramidin İnşası
Bir piramit inşa etmenin ilk adımı, en iyi yere karar verdikten sonra, ekipleri organize etmek ve kaynakları tahsis etmekti ve bu da Mısır’daki en güçlü ikinci adam olan vezirin işiydi. Khufu’nun veziri, Büyük Piramit’in tasarımı ve inşasıyla tanınan yeğeni Hemiunu’ydu. Hemiunu’nun babası Nefermaat (Khufu’nun kardeşi) piramit inşa projelerinde Sneferu’nun vezirliğini yapmıştı ve muhtemelen bu deneyimlerinden inşaat hakkında oldukca şey öğrenmişti.
Vezir herhangi bir inşaat projesinin son mimarıydı ve araç-gereç, nakliye, işçilik, ödemeler ve işin diğer yönleriyle alakalı sorumluluğu devretmek zorundaydı. Yazılı makbuzlar, mektuplar, günlük kayıtları, saraya gelen ve saraydan giden resmi raporlar, Khufu’nun hükümdarlığı döneminde Giza’da büyük bir inşaat projesinin gerçekleştirildiğini açıkça ortaya koymaktadır, sadece bu kanıtların hiçbiri piramidin tam olarak iyi mi oluşturulduğunu göstermemektedir. Büyük Piramit’in inşasında ortaya çıkan teknolojik yetenek günümüzde de bilim insanlarını ve diğerlerini şaşırtmaya devam etmektedir.
Büyük Piramit’in nasıl inşa edildiğini anlamaya çalışan herkes için sorun teşkil eden şey tam da “istenen şekli yaratmak” için gereken yetenek ve teknolojidir. Günümüz teorileri, piramidin temeli çevresinde yükseltilen ve yapı büyüdükçe daha da yükselen rampalar kavramına dayanmaya devam etmektedir. Halen tartışılmakta olan rampa teorisi, temel sağlam olduğunda, bu rampaların yapı inşa edilirken etrafında kolayca yükseltilebileceğini ve tonlarca taşın duyarlı bir düzende taşınması ve yerleştirilmesi için gerekli araçları sağlayabileceğini savunmaktadır.
Mısır’da bu tür rampaların bol miktarda yapılabilmesi için gerekli ahşabın bulunmaması, işçilerin taşları yukarı taşımak zorunda kalacakları açılar ve ağır taş tuğla ve granit levhaların vinç olmadan (ki Mısırlılar buna haiz değildi) yerlerine taşınmasının imkânsızlığı gibi sorunların yanı sıra, en ciddi sıkıntı rampa teorisinin tamamen uygulanamaz olmasından meydana gelmektedir. Araştırmacılar bunu şöyleki açıklıyor:
“Sorun fizikle ilgilidir. Bir eğimin açısı ne kadar dik olursa, bir nesneyi o eğimde yukarı taşımak için o denli fazla gayret gerekir. Dolayısıyla, nispeten azca sayıda adamın, mesela on ferdin, iki tonluk bir yükü bir rampadan yukarı sürükleyebilmesi için, rampanın açısı yaklaşık yüzde sekizden fazla olamaz. Geometri bize 480 feet yüksekliğe ulaşmak için yüzde sekiz eğimle yükselen bir eğik düzlemin bitiş noktasından nerede ise bir mil uzakta başlaması gerektiğini söyler. Büyük Piramit kadar yükselen bir mil uzunluğunda bir rampa inşa etmenin piramidin kendisi için gereken kadar malzeme doğuracağı hesaplanmıştır – işçiler yirmi senelik bir vakit diliminde iki piramide eşdeğer bir rampa inşa etmek zorunda kalacaklardır.”
Her ne kadar Mısırlılar günümüzde anlaşıldığı şekliyle bir vinç hakkındaki bilgi sahibi olmasalar da, bir ucunda kova ve halat, öteki ucunda ise karşı ağırlık bulunan ve tipik olarak bir kuyudan su çekmek için kullanılan uzun bir direk olan şaduf’a sahiptiler. Aşağıdan gelen hidrolik güç, yukarıdan gelen vinçlerle birleştiğinde taşları piramidin içi boyunca hareket ettirebilirdi ve bu hem de anıtta bulunan ve diğer teorilerin tam olarak açıklayamadığı şaftları ve boşlukları da açıklardı.
Giza’daki su seviyesinin günümüzde hala devasa yükseklikte olduğu ve geçmişte daha yüksek olduğu çok açıktır. Mısır bilimci Zahi Hawass, 1999 senesinde Büyük Piramit civarlarındaki Osiris Şaftı’nda yaptığı kazı hakkındaki yazarken, “kazının, özellikle yüksek su seviyesinin niçin olduğu tehlikeli emek verme doğası sebebiyle oldukça sıkıntılı bulunduğunu kanıtladığını” belirtmektedir (381). Aynı makalede Hawass, 1945 senesinde Giza’daki rehberlerin düzenli olarak bu yeraltı kuyusunun sularında yüzdüklerini ve “kuyudaki yükselen su seviyesinin akademisyenlerin daha çok çalışmasını engellediğini” belirtmektedir (379).
Ayrıca, 1930’larda Selim Hassan tarafınca Osiris Kuyusu’nu kazmaya yönelik daha önceki girişimler ve 1940’larda Abdel Moneim Abu Bakr tarafınca kuyuda meydana getirilen gözlemler (kazı yapılmasa da) de aynı yüksek su seviyesine dikkat çekmektedir. Jeolojik araştırmalar, Giza platosu ve çevresindeki bölgenin Eski Krallık döneminde bugünkünden fazlaca daha verimli bulunduğunu ve su seviyesinin daha yüksek olabileceğini belirlemiştir.
Bu konum göz önünde bulundurulduğunda, Carson’ın piramidin inşasında kullanılan su gücü teorisi en mantıklı olanıdır. Carson, anıtın “yalnızca hidrolik güçle inşa edilebileceğini; Büyük Piramit’in arasında hidrolik bir ulaşım sistemi kurulduğunu” iddia etmektedir (5). Yüksek su seviyesinin gücünden yararlanan antik inşaatçılar piramidi bir tür dış rampa sisteminden çok daha makul bir şekilde inşa etmiş olabilirler.
İç kısım tamamlandıktan sonrasında piramidin tüm bunlar beyaz kireç taşıyla kaplanmış ve bu sayede piramit ışıl ışıl parlamış ve her yönden kilometrelerce uzaktan görülebilmiştir. Büyük Piramit bugün ne kadar etkileyici olsa da, kireç taşı uzun zaman önce dökülüp Kahire şehri için yapı malzemesi olarak kullanıldığından (tıpkı yakındaki antik Memphis şehri şeklinde) harabe halinde bir anıt olduğunu kabul etmek icap eder.
Büyük Piramit’in kabir olarak kullanılmasına karşı çıkan argümanlar, arasında asla mumya yahut mezar eşyası bulunmadığı gerçeğine atıfta bulunmaktadır. Bu argüman, antik çağlardan günümüze kadar mezar soygunculuğuna dair oldukca sayıda kanıtı kasıtlı olarak görmezden gelmektedir. Mısır bilimciler 19. Yüzyıldan itibaren Büyük Piramit’in antik dönemde ve büyük olasılıkla Yeni Krallık döneminde (M.Ö. 1570-1069), Giza nekropolünün yerini Teb yakınlarındaki Krallar Vadisi olarak malum bölgenin aldığı dönemde yağmalandığını kabul etmişlerdir.
Bu, Giza’nın unutulduğu anlamına gelmemektedir; Büyük Ramses (M.Ö. 1279-1213) benzer biçimde Yeni Krallık firavunlarının bölgeye büyük alaka gösterdiğine dair çok sayıda kanıt bulunmaktadır. Ramses II onur nişanesi olarak Gize’de Sfenks’in önüne küçük bir tapınak inşa ettirmiştir ve Ramses II’nin dördüncü oğlu Khaemweset kendini burayı korumaya adamıştır. Khaemweset hiç bir vakit Mısır’ı yönetmedi sadece geçmişin anıtlarını restore etme çabaları iyi belgelenmiş olan bir veliaht prensti. Aslında, antik anıtların restorasyonu, korunması ve kaydedilmesi konusundaki çalışmaları ve özellikle Giza’daki emek harcamaları nedeniyle dünyanın “ilk Mısır bilimcisi” olarak kabul edilir.
Ayrıca, Osiris Şaftı’nda – ve alanın çevresindeki öteki alanlarda – meydana getirilen emekler, Üçüncü Ara Dönem’in 26. Hanedanlığı (MÖ 1069-525 civarı) ve Geç Dönem (MÖ 525-332 civarı) boyunca faaliyet gösterdiğini ortaya koymuştur. Dolayısıyla Giza, Mısır’ın tarihi boyunca aktif bir bölgeydi ancak Eski Krallık döneminde gördüğü ilgiyi her zaman görmedi.
M.Ö. 5. Yüzyılda yazan Herodot, Büyük Piramit’in yağmalandığını ve günümüz ziyaretçilerinin piramidin içerisindeki hazineleri kurtarmak isteyen Halife Me’mun tarafınca yaklaşık 820 senesinde yaptırılan Soyguncular Tüneli’nden geçerek alana girdiklerini bildirmiştir. Halifeden önceki ve sonraki mezar soyguncuları da 19. Yüzyıldaki kazılardan ilkin piramidi ziyaret etmişlerdir. Piramidin Khufu zamanında barındırmış olabileceği hazineler, Eski Krallık döneminden itibaren herhangi bir zamanda çıkarılmış olabilir.
Kaynakça:
National Geoghraphic
Yazar: Tuncay Bayraktar
kaynak: bilgiustam.com