İnsanlık zamanı akıl almaz yapılarla dolu. Antik Mısır’da inşa edilen piramitlerden modern zamanların teknolojinin sınırlarını zorlayan gökdelenlerine kadar, pek fazlaca yapı görenlerde hayranlık uyandırıyor. Ancak bir “mühendislik harikası” olarak inşa edilip, “mühendislik faciasına” dönüşen birtakım yapılar da var. İşte İtalya’daki Vajont Barajı da bu yapılardan biri.
Vajont Barajı, Modern İtalya’nın II. Dünya Savaşı sonrasındaki süratli gelişim periyodunu yansıtan en önemli örneklerden biri olarak inşa edilmişti. O dönemde gerçek anlamda bir mühendislik harikası olarak tanımlanıyordu. İnşa edildiği tarihte dünyanın en büyük barajı olarak kayıtlara geçmişti. Ancak kısa bir müddet İtalyan halkına hizmet verdikten sonra insanlık tarihinin en büyük tsunami felaketlerinden birine niçin oldu. Öte yandan ülke tarihinin de en büyük facialarından birinin arkasındaki aktördü. Gelin, 1963 senesinde 2.000 kişinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan bu ilgi çekici ve trajik hikâyeye birlikte bakalım.
Società Adriatica di Elettricità isimli elektrik firması 1957 yılında Vajont Barajı’nı inşa etmek için harekete geçti

İtalya’nın savaş sonrası gelişimini yansıtacağı söylenen barajın inşa edilmesi için seçilen yer ise Vaiont Gorge isimli bölgeydi. Barajın bölgedeki Vajont Nehri Vadisi üstüne inşa edilmesi tasarlanıyor, yapının İtalya’nın şark bölümündeki elektrik ihtiyacının tamamını karşılayacağı ifade ediliyordu. Ancak inşaat bölgesi için gözden kaçırılan, daha şu demek oluyor ki dikkate alınmayan oldukca mühim bir husus vardı. Baraj, bölge halkı tarafınca “Yürüyen Dağ” olarak da anılan Monte Toc Dağı’nın eteklerine inşa ediliyordu.
Barajın inşası 1960 senesinde tamamlandı

İnşaat süreci boyunca çeşitli uzmanların ve bölge halkının itirazları ise dikkate alınmadı. İtirazların ortak noktası ise barajın inşa edilmiş olduğu bölgenin yanlışlığıydı. Alp Dağları’nın, heyelan riski barından uzantıları, barajın hemen üzerinde yükseliyordu. Ancak baraj, yükselen itiraz seslerini bastıracak denli görkemliydi…
850 metre boyunda, 262 metre yüksekliğindeki baraj, kullanıma girmiş olduğu 1960 senesinde dünyanın en yüksek barajı unvanını yakaladı

Üstelik son aşama dayanıklı olacak halde inşa edilmişti. Ancak tüm görkemine ve sağlamlığına karşın çevresel faktörler dikkate alınmadan inşa edilmişti. Barajın, kısa zaman sonra ülke tarihli en büyük trajedilerden birine neden olmasının sebebi de buydu.
Barajın kullanıma açıldığı günlerde, büyük trajedinin habercisi olan birtakım olaylar yaşandı

Monte Toc Dağı’nda olup biten küçük çaplı heyelanlar bölge halkının endişelerini daha da artıyordu. Ancak yetkililer, lüzumlu önlemleri almamak konusunda ısrarcıydı. Hatta aksine, barajın doluluk seviyesi de olması gerekenin oldukça üzerindeydi. Barajın ileride bir felakete neden olabileceğini dile getiren gazeteciler, “sosyal düzeni bozmaya çalışmak” ile suçlanıyor, felaketin erken işaretleri İtalyan hükümeti tarafından örtbas ediliyordu.
Beklenen felaket 1963 yılının 9 Ekim günü gerçekleşti. Bölgedeki şiddetli yağışlar, Monte Toc Dağı’ndaki kocaman kayaların ve toprak kütlesinin baraj gölüne düşmesine niçin oldu

340 milyon metreküp hacimli bir kayanın baraj gölüne düşmesi, 50 milyon metreküplük bir dalganın ortaya çıkmasına yol açtı. Daha açık bir halde ifade etmek gerekirse, heyelan sonrası oluşan dalganın yüksekliği 250 metre civarındaydı!
Ortaya çıkan mega-tsunami nedeniyle 2.000 insan hayatını kaybetti

Barajın civarlarında bulunan üç farklı yerleşim yeri, nerede ise tamamıyla yok oldu. Öyle ki bölge halkından yalnızca birkaç kişi, ülke tarihinin en büyük felaketlerinden kabul edilen Vajont Barajı faciasından sağ kurtulmayı başardı. UNESCO ise 2008 senesinde, Vajont Barajı faciasını tarihin en kötü insan kaynaklı çevre felaketlerinden biri olarak listeledi.
Bir mühendislik harikası olarak inşa edilen ama mühendislik faciasına dönüşerek 2.000 adamın ölümüne neden olan Vajont Barajı bugün halen ayakta

Ancak yaşanmış olan felaketin peşinden baraj olarak kullanmıyor. Bu nedenle yapıldığı dönemde dünyanın en yüksek barajı olarak anılan yapı, günümüzde “dünyanın en yüksek, kullanılmayan barajı” unvanını elinde bulunduruyor.
Felaketin arkasından ortaya çıkan bazı görüntüler ise yıllar ilkin yaşanmış olan yıkımın boyutlarını gözler önüne seriyor
1.

2.

3.

4.

5.

Kaynak: 1
kaynak – sozcu, listelist