İran: Nükleer müzakereler sona erdi, anlaşma süreci başladı
İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Başkan Yardımcısı Abbas Muktedayi, nükleer müzakerelerin sonuçlandığını ve anlaşma sürecinin başladığını söyledi.
İran devlet televizyonunun haberine bakılırsa, Mecliste nükleer müzakerelerin neticelerini ve muhtemel bir nükleer anlaşmayı değerlendirmek için basına kapalı hususi toplantı yapılmış oldu.
Toplantıda Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Ali Şemhani, Atom Enerjisi Kurumu Başkanı ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed İslami, Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ile Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Başmüzakereci Ali Bakıri gibi üst düzey adlar hazır bulunmuş oldu.
Muhtemel bir anlaşmayla ilgili milletvekillerinin sorularını yanıtlayan Abdullahiyan ile Bakıri, görüşme sürecine ait bir raporu da milletvekillerine sundu.
Toplantıya ait açıklama yapan Meclis Ulusal Güvenlik Komisyonu Ebulfazl Emuyi, son haftalarda nükleer müzakereler sürecinde ilerleme kaydedildiğini ve şu sebeple milletvekillerinin bilgilendirilmesi amacıyla üst düzey hükümet yetkililerinin de katılımıyla Mecliste kapalı kapılar ardında mühim bir toplantı gerçekleştirildiğini belirtti.
Muhtemel bir anlaşma için kilit noktanın İran ulusunun ekonomik çıkarlarının garanti dibine alınması olduğunu kaydeden Emuyi, “İran’ın dış ticaretinin önündeki engeller ve petrol satışına yönelik yasa dışı engellemeler kaldırılmalıdır. Vatandaşlarımızın ekonomik gereksinimlerini karşılamaya yönelik petrol satışlarından elde edilen kaynaklara da erişmeliyiz.” diye konuştu.
Emuyi, 2015’te varılan sadece ABD’nin tek taraflı çekildiği nükleer anlaşmaya işaret ederek, şu şekilde devam etti:
“Anlaşmanın eksikliklerinden biri de doğrulama mevzusuydu. İran’ın taahhütleri Ajans (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı) tarafından doğrulandı ancak öteki tarafın yaptırımları kaldırma taahhütleri doğrulanmadı. Bu yüzden hem yaptırımların kaldırıldığının doğrulanması için bir zaman çerçevesinin göz önünde bulundurulması hem de İran’ın yaptırımların kaldırıldığını doğrulayabilmesi için çeşitli önlemler alınması gerekiyor.”
Meclis Ulusal Güvenlik Komisyonu Başkan Yardımcısı Abbas Muktedayi ise Nisan 2021’den bu yana geçindiren görüşme sürecinin artık sona erdiğini söyledi.
Muktedayi, “Müzakereler sonlanmış oldu, anlaşma dönemi ise devam ediyor. Toplantıda, İran’ın anlaşmaya ilişik siyasal kararını aldığı Amerika’nin siyasal kararını vermesi gerektiği kararlaştırıldı.” dedi.
Toplantıya ait İran resmi haber ajansı IRNA’ya konuşan Meclis Sosyal Komisyonu Başkan Vekili Veli İsmali ise “Sunulan rapor, mevcut görüşme heyetinin önceki hükümetin görüşme heyetine kıyasla daha kuvvetli ve mantıklı bir müzakere periyodu yürüttüğünü gösteriyor.” değerlendirmesinde bulunmuş oldu.
İsmaili, “Müzakere heyetine tam yetki verildi. Varılacak olası bir anlaşmanın Mecliste onaylanmasına gerek yok.” ifadelerini kullandı.
İran’ın nihai anlaşma taslağına cevap verdiğini artık ABD’nin kararını beklediklerini söyleyen İsmaili, “İran’ın anlaşmaya ilişik sunduğu teklife doğru kararla, uygun cevabı vermeliler.” ifadelerini kullandı.
İran ile nükleer antak kalma ve müzakere periyodu
İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) arasında 2015’te yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran’ın nükleer faaliyetlerinin düzenlendiği ve kontrol dibine alındığı bir anlaşma imzalanmıştı. Washington, eski Başkan Donald Trump döneminde, 2018’de anlaşmadan tek taraflı çekilerek İran’a yeniden yaptırım uygulamaya başlayınca Tahran da anlaşmadaki taahhütlerini kademeli olarak durdurmuş ve yeniden yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme faaliyetlerine başlamıştı.
Anlaşmanın yeniden uygulanmasını sağlama ve ABD’nin anlaşmaya dönüşü için Nisan 2021’den beri Avrupa Birliğinin (AB) koordinatörlüğünde Viyana’da yapılan müzakereler sonucunda ortaya çıkan nihai metin İran, Amerika ve diğer katılımcılara gönderilmişti. Tahran ve Washington yönetimleri de AB’nin sunmuş olduğu yeni çözüm önerilerini olumlu karşıladıklarını duyuru etmişti.
Washington, Tahran’ın anlaşmadaki taahhütlerine geri dönmesini, İran ise anlaşmadan ayrılan taraf olarak ilk önce ABD’nin anlaşmaya dönerek bütün yaptırımları kaldırmasını ve anlaşmadan yeniden ayrılmayacağına dair güvence vermesini istek ediyor. İran ayrıca nihai antak kalma için nükleer programıyla ilgili uluslararası “siyasal soruşturmaların” kapatılmasını istiyor.
Son olarak ABD’nin Wall Street Journal gazetesi, 11 Ağustos’ta ismi açıklanmayan Avrupalı diplomatlara dayandırdığı haberinde, AB’nin, görüşmelerdeki tıkanıklığı aşmak için İran’ın geçmişteki nükleer faaliyetlerine ilişkin BM soruşturmasını kapatmayı amaçlayan bir öneriyi Tahran’a sunduğunu yazmıştı.
İran, müzakerelerin koordinatörü AB tarafınca sunulan ve nükleer müzakerelerde nihai yol haritası olarak düşünülen anlaşma taslağına ilişkin görüşlerini dün AB’ye iletmişti.
İran müzakere heyetinin danışmanı Muhammed Marandi ise dün sosyal medyadaki değerlendirmesinde, “Viyana’daki müzakerelerde çözüm bekleyen meselelerin aşılmasının zor olmadığını ve nükleer anlaşmaya her zamankinden daha yakın olduklarını” belirtmişti.
Amerika Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price ise önceki gün yapmış olduğu açıklamada, metne yanıt vereceklerini belirterek, “Kapsamlı Ortak Eylem Planı ile ahenk için karşılıklı bir getiri elde etmenin tek yolu, İran’ın antak kalma kapsamını aşan kabul edilemez taleplerden vazgeçmesi. Biz bu talepleri uzun süreden beri ‘konu dışı’ olarak nitelendiriyoruz.” demişti.
kaynak: ekonomist.com.tr
