üçüncül stres yönetimi faaliyetleri

üçüncül stres yönetimi faaliyetleri bilgi90’dan bulabilirsiniz

Stres Yönetimi

Stres Yönetimi

Stres yönetimi yapamamak, bir pas tabakasının demiri yavaş yavaş bitirmesine benzer. Stresimizi ara sıra bırakmalıyız. Aksi takdirde stres üzerimizde fiziksel, psikolojik, davranışsal pek çok olumsuzluğa sebep olabilir. Fiziksel olarak baş ağrısı, migren, kalp rahatsızlıkları, bel ve sırt ağrıları, hazımsızlık gibi pek çok şeye sebep olabilir. Psikolojik olarak ise huzursuzluk, asabiyet, karamsarlık gibi kötü duygu durumlarına neden olabilir. Aşırı yeme, sigara, alkol gibi bağımlılıklar da stresin neden olduğu davranışsal bozukluklardandır. Stresin yönetilemiyor olması, odaklanamama, unutma, hata yapma eğiliminin artması gibi olumsuzluklarla sonuçlanabiliyor.

Stresi yönetmekse mümkün. G.R. Jones’un Organizasyonel Teori (Organizational Theory) kitabında “yönetme” kavramı için bir tarifi var: “Hedeflerimiz var. O hedefe verimli ve etkin bir şekilde ulaşmak istiyoruz. Elimizdeki kaynakları planlama, organize etme, yönlendirme ve kontrol etme işine yönetmek diyoruz.” Bu tanım ile stresi de benzer bir bakışla ele alabiliriz. Yani, ben stresle ilgili kendime bir hedef belirliyorum ve elimdeki tüm kaynakları planlayıp, organize edip, kontrol edip denetleyebiliyorum.

Stresli Anlarda Ne Olur?

Stres Yönetimi

Stresli anlarda bedenimizdeki HPA aksı denilen bir aksı yani hipofiz bezi, beyindeki hipotalamus bölgesi ve böbreküstü bezlerinden oluşan üçlü çalışmaya başlar. Ne anlıyoruz bundan? Örneğin, sakin bir şekilde karşıdan karşıya geçeceksin. Birden bir ses duyuyorsun ve bir arabanın sana doğru geldiğini görüyorsun. Bu noktada kulak, göz ya da her ikisi birlikte beyne bir sinyal gönderiyor. İlk sinyali de amigdalaya gönderiyorlar.

Amigdala, beyindeki duyguları kontrol eden bölge.

Gelen bu veri amigdala tarafından tehlikeli olup olmadığına göre değerlendiriliyor. Eğer tehlikeli bulunursa, hipotalamus bölgesine bir stres sinyali gönderiyor. Onun görevi de beyindeki kontrol kulesi misali bir yönetim merkezi olmak ve beyindeki otonomik sinir sistemini harekete geçirmek. Otonomik sinir sistemi, sempatik ve parasempatik sinir sisteminden oluşuyor. Sempatik sinir sistemi, bir tür gaz gibi düşünülebilir. Stresli durumlarda bedenin ihtiyacı olan enerjiyi sağlamak üzere gaza basıyoruz. Parasempatik sinir sistemi ise bir tür fren. Yani her şey geçti, sakinleşebiliriz diyen kısım.

Bir tehlike anında veri hipotalamusa gitti.

Hipotalamus, adrenalin salgılatmaya başlıyor. Adrenalin yayılınca, kalp daha hızlı çalışmaya başlıyor ve daha çok kan pompalıyor. Kalp atış hızı ve nabız hızlanıyor; daha sık nefes almaya başlıyoruz; akciğerdeki damarlar genişliyor. Yani bedenimiz çok ani bir kaçışa bizi hazırlıyor. Bir yandan glikoz salgılanıyor ve bedendeki bu gibi durumlarda kullanılmaya hazır bekleyen yağ depoları salınıyor, harekete geçiyor. O da bizim kaçmamızı sağlayacak enerjiyi hazır tutmaya çalışıyor. Yani bir alarm durumu. Modern hayat içerisinde hiçbir alarm durumu olmadığı halde bizim beynimiz bu gaz pedalına basmış şekilde ve bir alarm durumunda yaşıyoruz. Tam da bu nedenle, stres bizim en iyi versiyonumuzdan uzaklaşmamıza neden oluyor.

Stressizken çok daha huzurlu, daha mutlu, başarılı ve aklıselim olmamız mümkün çünkü bunlar aslında bedenin gördüğü tehlike sinyallerine karşı savaş ya da kaç tepkisi vermesi. Bu halde de bedenimizdeki tüm enerji tamamen bu mekanizmaya yönleniyor. Oysaki bunun bağışıklık sistemimize yönlenmesi gerekiyor. Aksi halde bağışıklık sistemimiz zayıflıyor ve hastalanmaya başlıyoruz. Kronik yorgunluk baş gösteriyor ve tükenmeye başlıyoruz. Depresyon artıyor. Vücut kendini tüketmeye başlıyor.

Beyinde de amigdala ve bu mücadele sırasında alarma geçen beyin bölgeleri asıl çalışması gereken ve insanı insan yapan prefrontal korteksin çalışmasına engel oluyor ve onun enerjisini elinden alıyor. Sağlıklı kararlar alıp uygulayamıyoruz; planlama, önceliklendirme yapamıyoruz çünkü beynin ön korteksi yerine daha refleksif davranışlardan sorumlu olan arka kısmı çalışmaya başlıyor.

Bu sistemi iyi kavrarsak, stresin de büyük bir muamma olmadığı ortaya çıkacak. Bunları anlamak, stresi yönetmek için çok önemli.

Stresin beyin ve vücuttaki etkilerini iyi anla ve stresi iyi yönet.

Stresi Kökünden Sök

Bazı durumlarda insan stresli olabiliyor. Çok kaygılısın; nefes alışverişlerin hızlanmış durumda; bir tatsızlık, keyifsizlik var ama adını koyamıyorsun. Stresin kaynaklarını bilmek bu yüzden çok önemli.

Stresin kaynaklarını 4 grupta toplayabiliriz:

Fiziksel Etkenler: Çevre kirliliği, gürültü, trafik, hava kirliliği gibi çoğu bizim değiştirebileceğimiz şeyler değil.

Sosyal Etkenler: İletişim çatışmaları, teslim tarihi gelen projeler ya da bir sunum. Ast-üst ilişkileri de örnek verilebilir.

Fizyolojik Etkenler: Hastalıklar, yaşlanma, kötü uyku, sağlıksız beslenme, hormonlar.

Düşüncelerimiz: Başkalarıyla ilgili varsayımlarımız ve başkalarından beklentilerimiz.

Yeniden Çerçeveleme: Özellikle düşünceyle ilgili stres kaynaklarında yeniden çerçeveleme yaparak stresten kurtulmak mümkün.

Bazıları değiştiremeyeceğimiz unsurlar, bir kısmı ise bizim müdahalemize açık unsurlar. Bunlardan hangilerine nasıl yaklaşmamız gerektiğini seri boyunca göreceğiz. Önceliğimiz bizim stresimizin kaynağının ne olduğunu belirlemek.

Radyoda Hangi Kanalı Dinliyorsunuz? Stres Kanalı Mı Dinginlik Kanalı Mı?

Stanley Kubrick sette oyuncularıyla satranç ve tenis oynarmış ve sette üstünlük kurabilmek için hepsini kazanırmış. Böyle bir set insanda stres oluşturmaz mı?

Elbette oluşturur ama bu pozitif bir stres.

Bilişsel yanılgılar var. Bunlardan biri Sunk Cost Fallacy yani “Batık Maliyet Yanılgısı”. Diyelim ki 200 sayfalık bir kitabı okuyorsun. 50. sayfaya geldin ama kitap seni hiç sarmadı ve zorla okuyorsun. Sırf çeyreğini okudun diye o kitabı okumaya devam ediyorsan batık maliyet yanılgısının kurbanı oldun demektir. Bir diğer örnek, yemek yiyorsun, yarısına geldin. Doydun ama ziyan olmasın diye yemeye devam edersen yine aynı yanılgı içindesin demektir.

İnsanlar kendi lehlerine durumu değiştirmeleri mümkünken bile bazen değiştirmeyebiliyorlar. Önce kendimize dinlenmek için izin vermeliyiz. Hem dinlenmek hem de kendimizi dinlemek için. Kimisi için bu sabah ilk kalktığı andır; kimi için göl kenarında oturmaktır; kimi için de bir çocuğun gözlerine bakmaktır. Gün içinde de dinginlik anları yaratılabilir. Bu, iki toplantı arasında 5 dakikalık bir mola vermek bile olabilir. Bir işi bitirdiğimizde diğerine geçmeden önce, bir durup sakinleşmek lazım. Böylece sürekli stres kanalında kalmamış oluruz.

Yavaşlamak da önemli. Egoik aceleciliğin panzehiri yavaşlamaktır. Dikkatini işine vermek de önemli. Bir Zen deyişi der ki: “Yemek yerken sadece yemek ye.” Biz yemek yerken zihnimizden pek çok şey geçiyor.

Stres Arttıran İç Sesinizin Alışkanlığı Hangisi?

Life Hacks: Nasıl ki hackerlar bir bilgisayarı kendi amaçları doğrultusunda kullanıyorlar ve sistemin içine giriyorlarsa insanlar da kendi hayatlarına bir hacker gibi yaklaşabilirler. Kendi hayatını bir hacker gibi ele almak isteyenlere vermek istediğim bir düşünce çerçevesi var.

Kadir Özer’in Ben Değeri Tiryakiliği kitabında insanın duygu, düşünce ve davranışları arasındaki ilişki ele alınır. Kitaptaki bir örnek üzerinden gidelim. Bir anne eve giriyor ve her yer rezalet. Boya kalemleri etrafta, duvarlarda yazılar. “Bu çocuklar beni sevmiyorlar.” diye düşünüp üzülüyor. Sonra çocuklar çıkıp ellerinde rengarenk bir pankart tutuyorlar ve pankartta: “Annecim seni çok seviyoruz.” yazıyor. Bütün duygu durumu bundan sonra değişir.

İnsanlar dışlarındaki olaylara mutlak olaylar olarak bakıyorlar bazen ama şunu biliyoruz ki bizim dışımızdaki olayları nasıl yorumladığımız duygularımızı da değiştiriyor. O yüzden, duygusunu değiştiren düşünce ve davranışını da değiştirebilir ya da davranışını değiştiren duygu ve düşüncesini etkilemiş olabilir. Bu üçlüyü birbirleri ile etkileşimleri içinde ele alıp hangisine müdahale edebiliyorsak müdahale edip diğerlerini değiştirmemiz mümkün.

İç sesimiz bizde birtakım duygular, kaygılar ve stres oluşturuyor. Bu iç sesin bazı kalıpları var. Bu kalıplar bizde birtakım otomatik duygular oluşturuyor. Bu duygu ve kalıpları takip edersek müdahale etmemiz de mümkün.

İç Seslerimiz

iç seslerimiz

İnsan kendi iç sesini takip etmeli, tanımalı, dinlemeli, yargılamadan dinleyip onun farkına varmalı ve bu 6 kalıbı fark ettiği anda da müdahale etmeli.

Stres Sebebiniz Otomatik Pilotunuzsa Ondan Nasıl Kurtulursunuz?

Ihlamuru içerken o anda kalmalısın. Parmaklarında hissettiğin sıcaklık nasıl bir his? Kokladığında aldığın nasıl bir his bunu hisset. Yutmadan önce bir iki saniye ağzında tutup hissettikten sonra iç. Vücuduna yayılan sıcaklığı hisset.

Gün içerisinde yiyip içerken bile ne yiyip içtiğimize çok dikkat etmiyoruz. Biraz üzerine düşündüğümüzde beynin olduğu yere zihni getirmiş oluyoruz. Şimdiki zamana getiriyoruz.

Özellikle odaklanmamız gereken zamanlarda şimdiki zamanda kalabilmemiz çok önemli. Bunu bir alışkanlık olarak geliştirmek gerekli. Mindfulness hakkında akla gelen ilk isim Jon Kabat Zinn, bize gün içinde uygulayabileceğimiz bir egzersiz öneriyor. Sabah giyinirken üzerime giydiğim kıyafetin tenimdeki hissine odaklanmak, evden çıkarken, evdekilerle vedalaşırken gözlerinin içine bakarak ayrılmak, toplu taşımaya kadar yürürken ya da arabayı çalıştırmadan önce o anı yaşamaya odaklanmak, ofiste çalışırken bedeni gözlemlemek gibi.

Mindfulness egzersizlerinde yapılan 5 duyuyu kullanmaktır. Görme, işitme, dokunma, tatma ve koklama duyuları. Bunları kullanıp farkına varmaya çalıştığımızda istesek de istemesek de şimdiki zamanda kalmış oluyoruz.

Nefes Kontrolü ile Stres Yönetimi

Doğru nefesin 3 kuralı var:

Dik oturmak

Karnımızı şişirerek nefes almak

Nefesi burundan alıp vermek

Doğru nefesi alışkanlığa dönüştürmek için belli yöntemler kullanabiliriz. Öncelikle gün içinde kendini en rahat hissedeceğin zamanı bulman gerek. Sadece 10 dakika ve bu 10 dakikayı sana hatırlatacak bir telefon alarmı kurmalısın. Rahat, sessiz, sakin bir yerde bağdaş kurarak ya da bir sandalye üzerinde oturabilirsin. Sırtını dik tutup yavaşça nefes alıp 2 saniye sonra ver. 4 saniye bekleyip nefes aldıktan sonra tekrar nefes al. 10 dakika sonunda çok daha dinginleşmiş hissedeceksin.

Nefes alışveriş hızı, bedendeki birtakım mekanizmaları tetikliyor. Panik anlarında mesela çok sık nefes alıp vermemiz gerekiyor. Hayatın içerisinde panik gerektiren bir durum olmadığı halde sırf nefes yanlışlığı nedeniyle psikolojimiz ve fizyolojimiz panik modunda olabiliyor. Düzgün nefese geçtiğimizde bu panik halinden de kendimizi kurtarmış oluyoruz.

Nefesi yavaşlattığımızda daha doğru, daha etkin kararlar alma, olaylara daha sakin yaklaşma mümkün olabiliyor. Çoğu davranış değişikliğinde olduğu gibi doğru olan davranış ya da doğru olan şey başta biraz yapay gözükür. Uygulaması zor gözükür ama bir süre devam edersen farkında olmadan bu davranışın otomatikleştiğini görmen mümkün. Rahatlattığını ve kendine iyi geldiğini göreceksin.

Kişisel Değerlerini Dikkate Al

Değerlerle ilgili bir oyun oynayalım. Elimde değer kartları var. 20’den fazla kart var ve her bir kartta bir değer yazıyor. Kendine bunlar arasından 10 tane “Benim hayatımda olmazsa olmaz.” dediğin değerleri seçer misin? Sonra da bu 10 taneden 4 tanesini eleyip 6 tane bırakmanı isteyeceğim. Bunu hem senin için en değerli olanı görmek için hem de birileri (olaylar, durumlar) senden değerlerinden vazgeçmeni istediğinde nasıl hissedeceğini prova etmen için yapıyorum. Şimdi çift karşılaştırma analizi yapacağız. Yani o mu yoksa bu mu daha değerli diye soracağım. Tamamı bittiğinde elimdeki çarpıları topladığımda yani elediklerimi, bir liste çıkacak. Böylece bu 6 değer 1’den 6’ya kadar senin için olan önemine göre sıralanmış olacak.

Selin: İz bırakmak mı eğlence mi?

İnanç: İz bırakmak.

Selin: İz bırakmak mı bağımsızlık mı?

İnanç: Bağımsızlık.

Selin: İz bırakmak mı yaşam boyu öğrenmek mi?

İnanç: Yaşam boyu öğrenmek.

Selin: İz bırakmak mı yaratıcılık mı?

İnanç: Yaratıcılık.

Selin: İz bırakmak mı tutku mu?

İnanç: İz bırakmak.

Selin: Bu şekilde devam edeceğiz.

Senin için sıralaması: tutku, iz bırakma, eğlence, yaşam boyu öğrenme, bağımsızlık, yaratıcılık.

Stres Yönetimi için değer sıralamasını nasıl kullanacağım? Benim ne işime yarayacak?

Örneğin, bir durum, bir olay ya da biri senden bir karar vermeni istediğinde bu karar seni strese sokuyorsa dönüp değerlerine bakmak seni rahatlatacak ve daha kolay, daha etkin, daha hızlı karar alabileceksin. Uzun vadede daha doğru ve seni daha mutlu edecek kararları alabilirsin. Hem kendi içindeki sıralaması hem de burada olmayan diğer kartlarda yazan değerlerle buradaki değerler arasında kaldığında bu yöntemi kullanabilirsin.

İnsanlar bu tarz durumlarda hızlıca en kolay alacakları kararı alıyorlar ama stres açısından baktığımızda bizim değerlerimize uymayan bir karar alınca uzun vadede bu bizi strese sürüklüyor. Başta sezgisel bir karar aldığımızı düşünüyoruz ama sonra yavaş yavaş hangi değerle çakıştığını da görebiliyoruz. O nedenle insanın değerlerinin farkında olması önemli. Böylece daha stressiz bir hayat yaşayabiliriz.

Değerlerini keşfetmek için aşağıda paylaştığımız kendine uygun en olmazsa olmazım dediğin 6 değeri seç ve kendi içinde sırala.

Hayatta herhangi bir karar noktasına ulaştığınızda hangi değer senin için önemliyse kısa dönemde başka bir şeyi seçme eğilimin olsa bile uzun dönemli düşünerek değerine uygun kararı seç.

DEĞERLER

Başarısı Kanıtlanmış Bir Stres Azaltma Yöntemi: MINDFULNESS

Bilinçli farkındalık eksikliği hepimizin yaşadığı bir durum. Buzdolabının önüne gelip ne alacağını, neden orda olduğunu bilmemek; araç kullanırken en son nereden geçtiğinin farkında dahi olmamak gibi durumlar için kullanılan bir terim. Stresimizi iyi yönetmek istiyorsak bilinçli farkındalığımızı arttırmamız gerek. Tessa Watt bilinçli farkındalığı daha iyi arttırabilmemiz için ve gün içine daha fazla yayabilmemiz için 3 adımlı bir metot öneriyor.

mindfulness

Farkındalık: Bedenen ve duygusal olarak şu anda neler yaşadığını fark etmeni bekliyor.

Nefes: Nefesine odaklanıp nasıl nefes aldığını fark etmeni bekliyor.

Genişletme: Bu ikisini birleştiriyor ve farkındalığı nefesle sağlıyoruz.

Yürüyüş sırasında adımlarını nasıl attığını fark et. Ayaklarında nasıl bir his var? Hangi kasların hareket ediyor? Yürüyüş ilk başladığımızda zorlandığımız ve yaklaşık 1 sene boyunca öğrenmeye çalıştığımız bir eylem ve sonrasında da genelde unutmuyoruz. Gün içinde bu yürüyüş esnasında bedenimizde neler olduğunu fark etmeye çalışmak bizim için önemli çünkü bizi yavaşlatıp sakinleştiriyor ve bedenimize zihnimizi de getirmemizi sağlıyor.

Nefesi de yine nasıl alıyoruz, hızlı mı yavaş mı, yürüyüş esnasında nasıl bir değişiklik oluyor, adımlar yürüyüşümüzü nasıl etkiliyor? Bunların hepsini takip etmeye çalışıyoruz.

Stres yönetimi için önerilen çok önemli tekniklerden bir tanesi bu bilinçli farkındalık ve mindfulness tekniği. Nedeni de şu: Mindfulness yani bilinçli farkındalık yönetimi yoluyla şimdi ve burada oluyoruz. Şimdi ve burada olmanın en önemli ve en kolay yolu ise duyulara odaklanmak. Yani görme, işitme, dokunma gibi duyulara odaklanmak. Bedenle dünyanın etkileşimini fark etmek ve izlemek. Bunu yaptığımızda zaten doğrudan buraya ve şimdiye gelmiş oluyoruz.

Planlama Endişelenmenin Panzehiridir

Planlama: Yapılması gerekenleri belirleyip bir zaman sırasına oturtmak.

Margaret Wehrenberg’ün Endişe Yönetimi (Anxiety Management) kitabındaki öneri 3 adımlı paniğe karşı bir taktik.

Öngör, hazırlan, plan yap.

Örneğin, bir yolculuğa çıkacaksın ne gibi şeyler olabilir bunları öngörmek gerek. Trafik olabilir, taksi bulamayabilirsin, acil bir iş çıkabilir. Hazırlanma da bazı işleri önceden yapmak ve son ana bırakmamak olabilir. Böylece üçüncü plan yapma adımını da yapmış oluyoruz.

Panik durumlarında en çok yaşanan duygu strestir. Bu strese girmemek için en önemli araç öngörmek, hazırlanmak ve plan yapmak.

Endorfin Bombardımanı İçin Gülmek

Stres Yönetimi

Güldüğümüz zaman farkında olmadan endorfin salgılıyoruz. Timus bezi büyük bir kahkaha attığımızda aktive oluyor ve doğal morfin olarak da bilinen ve bize kendimizi daha iyi hissetmemizi sağlayan endorfini daha fazla salgılamış oluyoruz.

Bu da bizi daha mutlu ediyor ve derin bir nefes de almış olduğumuzdan beynimize giden oksijen artıyor. Böylece daha yaratıcı düşünüyoruz. Yani daha çok güldüğümüzde daha başarılı oluyoruz.

Anadolu’da kadınlar ölenlerin ardından ağıt yakarlar ve göğüslerine vurarak dövünürler. Böylece timüs bezini titreştiriyor ve sezgisel bir şekilde kendilerini daha iyi hissediyorlar. Aynı etkiyi bir yerimiz ağrıdığında veya hasta olduğumuzda inlerken de görüyoruz. İnlediğimiz zaman da timüs bezi aktive oluyor ve kendimizi daha iyi hissediyoruz.

2009 yılında Amerikan Fizyoloji Derneği’nden Dr. Lee Berk’ün yaptığı araştırma sonucuna göre, kahkaha atmak hem depresyonun etkilerini hem de stresi azaltıyor. İradi olarak gülsek bile yani herhangi bir neden yokken isteyerek ve bilerek gülmeye çalışsak bile benzeri etkileri görüyoruz. Sahte kahkahalar daha çok kahkaha yogasında kullanılıyor çünkü günlük hayatta zihin tek yönlü düşünmeye odaklanırsa aslında sorunlara odaklanmış oluyor. Bu yüzden gülmenin sıklığını ve yoğunluğunu attırmaya çalışıyoruz.

Margaret Wehrenberg’ün de bu konuda bazı tavsiyeleri var:

Gözlemle: Öncelikle kendinizi gözlemleyin. Neye daha fazla gülüyorsunuz? İnternette kedi videosu izlerken, arkadaşlarınızla toplandığınızda ya da bir çocukla oynarken mi?

Plan Yap: Bunları daha fazla yapabilmek için plan yap.

Fırsat Yarat: Bu planları uygulayabilmek için kendine fırsat yarat.

Timus bezinin işlevini, endorfinin vücutta gördüğü işlevi bir kenarda tut. Bu bilgiyi kullanarak hayatında timüs bezini titreştirmeye daha çok yer aç.

Gün İçindeki Stresli Panik Anlarında Ne Yapılabilir?

Stres Yönetimi

Bob Stahl’ın Farkındalık Temelli Stres Azaltma Çalışma Kitabı (Mindfulness-Based Stress Reduction Tool)’nda anlattığı çok kolay bir teknik var:

Stop (Dur): Diyelim ki senden yarım saat içinde bir sunum hazırlamanı istediler. Panikledin. Dur.

Take a Breath (Nefes Al): Derin bir nefes al.

Observe (Gözlem Yap): Nasıl nefes alıyorsun, duruşun nasıl, kendini nasıl hissediyorsun bunlara odaklan.

Proceed (Eyleme Geç): Tüm bu sayılanları yaptıktan sonra devam et.

Gündelik hayat içerisinde bu adımları nasıl hatırlayacağım?

Davranışı uygulamayı unutabilirsin ya da model aklına gelmeyebilir. Bunun için benim önereceğim yöntem şu, Dr. Bj Fogg, Stanford Üniversitesi’nde insan davranışı üzerine araştırmalar yapıyor. Onun önerdiği bir modelden bahsedeceğim.

Model diyor ki, insan davranışı şu 3 şey bir araya geldiğinde ortaya çıkar: Motivasyon, yetenek ve tetikleyici (prompt). Örneğin, bir insana yürüyüş ayakkabısı aldırmak istiyorum. Şöyle yaparım. Her gün 10 dakika yürümesinin gerekliliğini anlatırım. Bu bir prompt’tur yani tetikleyicidir. Her gün 10 dakika boyunca yürüyen bir insan kendisinde bir yürüyüş ayakkabısı alma yönünde istek duyacak ve sonra bunu davranışa dönüştürebilecektir.

Bir başka örnek olarak şunu veriyor: Facebook bana uzun zamandır hesabına girmiyorsun diye bir e-posta gönderiyor. Facebook’un istediği davranış benim hesabıma tekrar girmem ve bu davranışı tetiklemek için de bir uyarı gönderiyor. Biz de mesela saatimizi kurabiliriz bir davranışı günlük hayatımızda tetiklemek istediğimizde. Kendimize notlar alabiliriz, bilgisayarımıza post-it yapıştırabiliriz. Bu tarz şeylerle eğer motivasyonumuz ve yeteneğimiz varsa belli bir süre sonra bunların davranışa dönüştüğünü görebiliriz.

Eğer hayatımızdan stresi bir miktar çıkarmak istiyorsak panik anlarında bu STOP tekniğini kullanmaya başlayabiliriz.

Stres Algınızı Değiştirin

Kelly McGonigal’ın The Upside of Stress kitabında okuduğum bir araştırmadan bahsedeceğim. Katılımcıları iki gruba ayırıyorlar ve her birine farklı videolar gösteriyorlar.. Birinde stres kötüdür, zararlıdır ve hatta ölümcül bile olabilir deniyor. Diğer gruba da tam tersine stres sizin için iyi olabilir minvalinde videolar gösteriliyor. Her iki gruba stres mülakatları yapılıyor ve deneyin başında ve sonunda hormon seviyeleri ölçülüyor. Her iki grupta da stres seviyelerinin aynı olduğu görülüyor. Stresin iyi olduğunu öğrenen grupta diğer gruptan farklı olarak DHEA steroidi salgılanıyor. Bu steroid yaralarımızın daha hızlı iyileşmesini, bağışıklık sistemimizin güçlenmesini ve beynimizin gelişmesini sağlıyor.

İnsanın sadece düşüncesini ve bakışını değiştirerek fizyolojisinde bir değişikliğe yol açabilmesi mükemmel bir şey. Bizim stres yönetimi serimizdeki en önemli ilkelerden biri de bu. Bedenle duygular ve davranışlar arasında bir ilgi var ve bunu hackleyebiliriz.

Reframing (Yeniden Çerçeveleme)

Performans sanatçısı olarak üniversitede verdiğim bir ders var. Kaygı ve stresle geliyor öğrenciler derse performans gerektiren durumlarda. Örneğin, kalabalık bir grup önünde sunum yapacakları ya da ilk defa ders anlatacakları zaman ciddi bir kaygı yaşıyorlar. Benim ilk yaptığım şey şu oluyor. Stres ya da performans kaygısı sıfırlamaya çalıştığımız bir şey değil. Aslında bunlar bir performansçının dostudur. Bizim odaklanmamızı artırır ve işimize daha özenle yaklaşırız. Eğer hiç stres ya da kaygı olmasaydı ciddiye almazdık ve o performans tatsız tuzsuz geçerdi. Sadece bu yeniden çerçevelemeyi yaptığımda çok olumlu sonuçlar alıyorum. Şimdi bunun araştırmayla desteklenmiş olduğunu da görüyorum.

Stres o kadar da kötü bir şey olmayabilir. Pozitif stres ve negatif stres diyebileceğimiz durumlar var. Önemli olan hayat içerisinde negatif olan stresi dozunda kullanmak ve yönetmek; iyi strese de kucak açmak ve bunu da yönetmek.

Kendi Önemini Aşan Hedefleriniz Hangileri?

Hayat içinde nereye koştuğunu bilmeden koşmak, kendi başına bir stres. Bununla ilgili pozitif psikolojinin bir yaklaşımı var. Diyor ki, hayata insanlar şu 3 şekilde yaklaşıyorlar:

Bir araştırmada insanların kendinden büyük hedeflere sahip olması nasıl etkiler yarattığını bunu gözlemliyorlar ve kendinden daha büyük hedeflere kendini adayan kişiler daha motiveler, daha iyi hissediyorlar, her şeye daha olumlu yaklaşıyorlar. Stres seviyeleri daha düşük. Tam tersi kendine odaklanan kişilerin ise stres seviyeleri daha yüksek, daha kıskanç ve daha öfkeliler.

Kendini stres içinde buluyorsan bir de bu açıdan bakmaya çalış. Belki de gündelik hayatın içerisinde nereye varacağı belli olmayan bir koşuşturmacanın içindesin. Biraz daha geniş bir pencereden bakarak kendinden daha büyük bir hedef bulmaya çalış. Bu hedefleri bulmak için de kendimize belki şu soruları sorabiliriz: “Benim etrafımdaki insanlarda yaratabileceğim pozitif etki ne olabilir? Benim misyonum ne olabilir? Nasıl bir ürün yaratabilirim? Nasıl bir fayda yaratabilirim?”

Seth Godin’in bir sözü vardır: “Bu dünyaya bir ürün sunmak istiyorsanız bu dünyada hangi değişimi gerçekleştirmek istediğinizi düşünün ve kendinizi o değişimi gerçekleştirmek üzere konumlandırın.”

Gandhi’nin bir sözü de şöyledir: “Görmek istediğin değişimin kendisi ol.”

Stresi Artıran ve Azaltan Beslenme Türleri

Çay, kahve, çikolata gibi bazı besinlerin içinde kafein var ve kafein bizde stresin yarattığı etkiye benzer etkiler yaratıyor. Bu nedenle bazılarını azaltıp bazılarını arttırma ihtiyacımız oluyor. Beynimizin ve bedenimizin ilginç bir yönü var. Bir şeyin gerçek mi sahte mi olduğunu ayırt edemiyor. Yani eğer bedenimizde strese benzer bir durum oluşuyorsa, beynimiz açısından o bir stres anlamına geliyor ve dolayısıyla öyle yorumluyor. Bir süre sonra bir döngü içine girmeye başlıyoruz. Gerçekte stres gerektiren hiçbir neden yokken sadece beslenme tarzımız nedeniyle stresliymiş gibi duygular üretebiliyoruz. O duygular birtakım düşünceleri tetikliyor ve bir stres döngüsünde boğulmaya başlıyoruz.

Nikotin, tuz ve işlenmiş şekerde de böyle bir durum söz konusu. Örneğin, işlenmiş şekeri parçalamaya çalışırken beden kendi ihtiyacı olan vitaminleri kullanıyor ve onlardan harcıyor. Dolayısıyla bunlar bizim hayatımızdan çıkarmamız veya azaltmamız gereken besinler.

Stresten uzak bir beslenme için, besin piramidinden dengeli bir şekilde faydalanmamız gerekiyor. Doymamış yağ oranını azaltmamız gerekiyor. Lif miktarını arttırmamız gerekiyor. Alkolü azaltmak gerek. Yeşil gıdaları arttırmak gerekiyor. Kilo ile ilgiliyse kendimize gerçekçi bir hedef koymamız gerekiyor. Beden kitle endeksini bulup bu endekse ulaşmaya çalışmamız gerek. Un, şeker ve tuzdan uzak duruyoruz.

Şeker hastaları eğer şekerlerini dengede tutmaya çalışıyorlarsa bunun başka birçok yan getirisi var. Yani toplamda sağlıklı bir birey olmak yönünde de bir adım atmış oluyorlar.

Stres oluşturduğu için beslenme tarzı da stresle doğrudan ilişkili. Beslenme ve stres ilişkisini iyi anlayıp yönetmeye çalışalım.

Zaman Baskısının Oluşturduğu Strese Karşı Ne Yapabiliriz?

zaman baskısıRichard Carlson’ın Hız Kasisleri (Slowing Down) metaforundan bahsedelim. Arabada giderken ilerde gördüğün bir hız kasisine göre önlem alırsın ve daha konforlu bir şekilde onun üstünden geçmeye çalışırsın. Zaman konusu da aslında böyle. Bizi ileri bir tarihte zaman sıkıntına ve strese sokacak bir durum olduğunda buna bir hız kasisi gibi önceden önlem alarak yaklaşabiliriz. Yani proaktif davranabiliriz.

Araştırmalar sonrasında bizim en çok dikkatimizi çeken şey şu oldu: En çok stres yaratan şey işlenmemiş veri. Yani verilerin zihnimizde bir bulut gibi acaba şimdi ne yapmam gerekiyordu diye dolaşıyor olması bizi strese sokuyor. İşlenmemiş veriden kasıt şu: Biri geldi bir mektup getirdi aldın kenara koydun; bir başkası bir not getirdi aldın onu da başka bir yere koydun; dergiler geldi onları da başka yere koydun. Bunların her biri senin için bir işlenmemiş veri. O şeyle ilgili olarak ne yapacağını bilmiyorsan, o şeyin yerinin neresi olduğunu bilmiyorsan, ne zaman yapacağını bilmiyorsan o bir işlenmemiş veridir.

Bilgisayarda çalışanlar için işlenmemiş verilerden biri de e-posta bildirimleri. Bu bildirimleri, eğer sürekli e-posta takibi yapmamız gereken bir işte çalışmıyorsak, kapatmak bir çözüm olabilir.

Bir işleme örneği vermek gerekirse, örneğin gelen bir zarfı alıp kenara koyarsam o işlenmemiş veri olduğundan bende bir stres oluşturacak. Alıp baktım ve kredi kartı ekstresi olduğunu gördüm. İlke şu; 5 dakikanın altında olan işleri hemen yap. Bakıp çöpe attım ve böylece işlemiş oldum veriyi. Daha sonra işlenecek dokümanlar için bir yerim varsa oraya da koyabilirdim. Ne zaman yapılacağını da takvimimize girerek takip ediyoruz. Böylece zihindeki bu karmaşayı ve yükünü ortadan kaldırmış oluyoruz.

Bizi stresten kurtaracak en önemli şeylerden biri de zamanımızı iyi yönetmek ve etrafımızda işlenmemiş veriler bırakmamak.

Stres Yönetimi İçin Zor Zamanlarda Dirençli Olabilmek

Resilience (Dirençlilik): Zor zamanlarda güçlü kalabilmek. Dirençliliği incelerken Juliet Moskowitz’in 7 tekniğini paylaşacağım. Önemi şu ki, araştırmalarla bu tekniklerin verimliliği kanıtlanmış durumda. Her gün bunlardan en az üçünü uygulamaya çalışmak gerek.

Pes etmek, direncini kaybetmek kolay. Önemli olan dirençli bir şekilde ayakta kalmaya çalışmak.

Strese Karşı 4A Metodu

Amerikan Kalp Vakfı’nın stres üzerine yayınladığı bir makale var. 4A Metodu Türkçe’ye çevirince bizim için EDUK Yöntemi’ne dönüştü.

Bu 4 yaklaşımdan biriyle strese karşı koyabiliriz. Olaylar karşısında insanlar genellikle tek bir seçenekleri varmış gibi hareket edebiliyorlar. Stresle ilgili böyle bir tekniğe ulaşmak bu nedenle bizi heyecanlandırdı.

Avoid (Engelle/Kaçın): Eğer gelen stresten kaçınabiliyorsak ortadan kaldırmaya çalışabilirim. Örneğin trafik var. O yola girmeyebilirsin, çıkış saatini değiştirebilirsin, oturduğun yeri başka yere taşıyabilirsin. Böylece sende stres oluşturabilecek vakayı ortadan kaldırabilirsin.

Alter (Değiştir): Bir durumu değiştirebiliyor musun? Örneğin, bir projeyi yetiştirmeye çalışıyorsun ama çok yakın tarihli ise öncelikle bu tarihi değiştirebiliyor musun buna bakmak lazım. Ekip üyesi sayısını değiştirebiliyor musun buna bakmak lazım.

Accept (Uy): Eğer stres yaratan olayı değiştiremiyorsan ona uymayı deneyebilirsin. Örneğin beklentilerini azaltabilirsin, kendi davranışlarında değişikliğe gidebilirsin.

Adapt (Kabullenme): Stres tamamen düşünce biçimi sonucunda ortaya çıkan bir durum da olabiliyor. Durumun bizde yarattığı stresi de böylece ortadan kaldırabiliriz. Saydığımız 3 halde olmadıysa en son kabullenmemiz gerekir.

Bu bana bir nefes egzersizini hatırlatıyor. Ben buna “Oh Egzersizi” diyorum. Normalde ne zaman oh deriz? Üzerimizden bir yük kalktığında, rahatladığımızda, zor olmasını beklediğimiz veya bir problemle karşılaşacağımızı düşündüğümüzde o problemi görmemek bizi rahatlatır ve oh deriz. Önce derin bir nefes alıp sonra ağızdan uzun bir nefesle çıkarırız.

Biz oh dediğimiz anları hep rahatladığımız zamanlar olarak kodladık ve şimdi zor bir durumda olsak bile bu şekilde beynimizi kandırabiliriz.

Kaybedeceğin Savaşa Girme

Sol şeritte normal bir hızla İstanbul trafiğinde ilerliyorsun. Arkadan sabırsız biri sana selektör yapmaya başlıyor. Normalde standart davranışta çok sinirlenirsin. Şeridi normal hızla kullanıyorsundur, yanlış yaptığın hiçbir şey yoktur. Bu bir silsile halinde başka şeylere sebep olur. Belki o kadar çok sinirlenirsin ki hızını inadına yavaşlatırsın, arkadaki daha çok sinirlenir, hızın yavaşlayınca kaza riski artabilir. Bu kazanılamayacak bir savaş ve o savaşa girme.

İstanbul için beklentilerini yönetmen lazım. Seni trafik için nasıl bir akış bekliyor, seni otobanda giderken neler bekliyor bunları bilmen lazım. Sol şeritte selektör yapan insan sıra dışı değildir. Onun için beklentileri yöneterek başlamak lazım. Bu gibi bazı durumlar için ne yapacağını önceden belirlemen gerek.

Bunlar hep kaybedeceğimizi bildiğimiz ve bile bile girip sürdürdüğümüz savaşlar. Bunlar insanın kendisine yarattığı streslerin başında geliyor. Örneğin, biriyle iş konusunda mailleşiyordum. Onun en son gönderdiği üzerinden bir cevap göndermek istedim fakat hemen o an yazmamın çok doğru olmadığına karar verdiğim bir e-posta vardı ve 1 saat sonra yazmaya karar verdiğimde fark ettim ki kazanamayacağım bir savaş var. Girmeyerek savaşı reddettim.

Savaşı sürdürme sebepleri de şunlar olabiliyor: Kişi kendisini ispatlamak isteyebiliyor, inat edebiliyor veya ne istediğini tam olarak bilemeyebiliyor. Karşı tarafta öfke ve sinir oluşturacağını bildiğimiz birtakım cümleler, tavırlar vardır. Bile bile bunları kullanmaya devam ediyorsak kazanamayacağımız bir savaşa giriyoruz demektir.

Stres Yönetimi Bir Soru Bir Cevap

Biri sana gelip dedi ki: “Bana stres yönetimi için uygulayabileceğim tek bir şey söyle.” Neyi önerirdin?

Selin: Mindfulness yani bilinçli farkındalığı önerirdim. Stresli anlarda stresle daha kolay baş edebilmesini sağlayacak uzun dönemli bir alışkanlık yaratabilmesi için her gün 10 dakika bilinçli farkındalık anları alışkanlığı kazanmasını önerirdim.

İnanç: Ben de doğru nefes almayı hayatına sokmasını önerirdim. Bun başarırsa çok ciddi şekilde stresin azaldığını görecektir.

Kısa zamanda önemli bir iş yapman gerekiyor. Bu sende stres yaratıyor. Ne yaparsın?

İnanç: Ecel denilen bir yaklaşım vardır, çevik yaklaşım. Günümüzde çok kullanılan bir proje yönetimi tekniğidir. Her şeyi tamamlamaya çalışmak yerine o sürede en öncelikli bulduğum, yapılmasını en doğru bulduğum şeyleri en iyi şekliyle yapmaya odaklanırdım ve stresli bir an yaşamamaya çalışırdım. Sadece o sürede ulaştırabildiğim en yüksek değer katan şeyleri belirleyip, önceliklendirip onları yapardım.

Şehir hayatı içerisinde aşırı stresli bulduğun ama kaçınılmasının da çok mümkün olmadığını düşündüğün ne var ve bu durum için ne önerirsin?

Selin: Bir şekilde kendimi buna adapte etmeliyim. Örneğin trafik olabilir. Bununla ilgili bir araştırma var orada diyor ki, trafik gibi kötü bir durumun içindeyken bile zihnini bedeninin olduğu yere getirebilirsen o zaman trafikten daha az olumsuz etkileniyorsun. Yani trafik çok kötü ama ben işe yetişemedim, toplantıya yetişemedim diye sürekli düşünmek bende ekstra stres yaratıyor. Onun yerine radyoda dinlediğim müziği veya etraftaki arabaları gözlemleyerek stresimi azaltabilirim.

İnanç: Ben bir ara patlamış mısır, çerez vs. alıyordum, güzel müzikler dinliyordum. Trafik durduğunda etrafa bakıp keyfini çıkarıyordum. Adeta o bana ayrılmış özel bir zaman gibi davranıyordum. Yani ters bakarak bırak stresli bir hal olmasını, çok keyifli bir an olması için elimden geleni yapıyordum.

Kalabalık bir grup önünde sunum yapacak kişinin stresini atmasını nasıl sağlarız?

İnanç: İnsanların karşısında sunum yaparken yaşadığımız temel sorun şudur: İnsanlar aslında bizim tarafımızdadırlar ama biz kaygılı ve stresli davranırsak onlar da kaygılanmaya başlar. Böyle bir döngüye girmemek için salona önceden gidin ve içeri giren insanlarla küçük sohbetler ederek tanışmaya başlayın. Sunuma ne için geldiklerini ve sunumla ilgili bilgileri olup olmadığını sorun. Masaları dolaşın. Böyle 5-10 kişiyle bir sohbete giriştiğinizde tamamen yabancı, sürekli sizi inceleyip gözlemleyen bir topluluktan çıkmış olacaksın.

Sende en çok stres oluşturan alet nedir?

Selin: Projeksiyon cihazı. Bir yerde sunum yapacağım zaman kesin ya çalışmaz ya kumandası bozuktur ya aradaki bağlantı kablolarında sorun vardır. Bu stresi gidermek için bu konuda deneyimi olan biriyle gidiyorum sunumlara yani teknik destek alıyorum.

Başkalarında Stres Oluşturanlar

Başkalarında oluşturduğu stresin farkında olmayan biri kendi stresini fark etme konusunda da birtakım sıkıntılar yaşayacaktır. Yani stresi tek taraflı görmemek lazım. Başkalarının hayatında stres yaratabilecek bir konumdaysanız yani yöneticiyseniz ya da takım lideriyseniz proje verirken, iş dağılımı yaparken, iletişim esnasında dikkat edin. Stresin olumlu bir tarafı da var yani bir yönetim tekniği olarak da kullanılabilir ya da stres mülakatı diye bir teknik vardır. Eğer teknik olarak kullanmıyorsanız başkalarında ben stres oluşturuyor muyum diye düşünüp kendi stres oluşturan davranışlarınızı ortadan kaldırmaya çalışmanızı tavsiye ediyoruz.

Bir insan hayatımda inanılmaz stres oluşturuyorsa 4A Metodunu uyarlamaya çalışırım. Öncelikle o kişiyle olan iletişimime mecbur muyum? Ondan kaçınabiliyor muyum? Zorunda olmadıkça o kişiyle o iletişimi kurmam. Eğer bu işe yaramazsa o zaman değiştir aşamasına geçerim. Yani o kişiyle olan iletişim yöntemimi değiştirebiliyor muyum? O kişiyle sözlü olarak konuşurken daha çok strese giriyorsam yazılı iletişime geçebilir miyim buna bakarım. İletişimi değiştiremiyorsam o kişiye kendi durumumu anlatsan yani bu iletişim tarzının bende stres oluşturduğunu belirtsem o kendisini değiştirmek için çabalar mı? Bunu denemek isterim.

Engelleyemiyorum, değiştiremiyorum. O zaman duruma benim uymam gerekiyor. Standartlarımı değiştirebilirim, beklentilerimi yönetebilirim. Onun yaklaşımı bende nerde stres yaratıyorsa örneğin çok hızlı şeyler istiyorsa sürekli, ben de hızlı dönüşler yapacağım. Bakış açımı değiştirerek bunun performansımı arttırdığını da düşünebilirim. Kendimi hızlanmaya zorlayabilirim.

Hiçbirini yapamıyorsam bunu kabullenmem gerek.

Daha fazlası için…

Selin Yetimoğlu‘na bu seride bize katıldığı için çok teşekkür ederiz.

Her Gün Öğren’in hikayesini merak ediyorsanız buradan ulaşabilirsiniz. Sadece bu seri değil temel yönetim becerileri ya da müşteri yönetimi ve daha birçok seriye tüm kitaplardan damıtılmış, özetlenmiş bilgiye erişmek için ister bireysel ister kurumsal başvuru yaparak her gün öğrenmeye devam edebilirsiniz.

Öğrenme, sonu gelmeyen ve gelmemesi gereken bir süreç. Kendinizi bu süreçten alıkoymayın. Öğrendiğiniz her bir bilginin sizi nerelere sürükleyeceğini, hangi kapıları açacağını, ufkunuzu nasıl genişleteceğini ve en önemlisi sizi nasıl mutlu edeceğini öğrenmeden tahmin bile edemezsiniz. Mutluluğun öğrenmeden geçtiğini unutmayın. Her bir yeni bilgi, aslında sizi mutluluğa ulaştıran yolunuzda attığınız bir adım ve bu adımı atabilecek tek kişi de sizsiniz.

Daha mutlu olmak için, daha çok öğren; her gün öğren.

Bizi TwitterLinkedIn ya da Instagram hesaplarımızdan takip ederek her gün öğrenmenize katkı sağlamayı da unutmayın.

Yazı kaynağı : hergunogren.com

Stres Yönetimi Teknikleri

Stres Yönetimi Teknikleri

Yeteneklerini Geliştir Gülçin Darçın

Stres hakkında yapabileceğin hiçbir şey yok gibi görünebilir. Faturalar gelmeyi bırakmayacak, bir günde asla daha fazla saat olmayacak. Ama düşündüğünden çok daha fazla kontrole sahipsin. Aslında hayatının kontrolün altında olduğunu fark etme, stres yönetiminin temelidir.

Stres yönetimi yaşam tarzını, düşüncelerini, duygularını ve problemlerle nasıl başa çıkacağını kontrol etmekle ilgilidir. Hayatın ne kadar stresli gözükürse gözüksün, baskıyı hafifletmek ve kontrolü tekrar kazanmak için atabileceğin adımlar var.

Stresi yönetimi neden bu kadar önemli?

Yüksek stres seviyelerinde yaşıyorsan, kendini tehlikeye atıyorsun demektir. Stres, duygusal dengenin yanı sıra fiziksel sağlığına da zarar verir. Açıkça düşünme, etkin bir şekilde çalışma ve hayattan zevk alma becerini azaltır. Öte yandan, etkili stres yönetimi hayatındaki stresin azalmasına yardımcı olur. Böylece daha mutlu, daha sağlıklı ve daha üretken olabilirsin.

Asıl hedef iş, ilişkiler, rahatlama ve eğlence için zaman ayırmak, dengeli bir yaşam kurmak ve baskı altında zorluklarla başa çıkabilmektir. Ancak stres yönetimi standart beden değildir. Bu nedenle kendin için en uygun olanı denemek ve bulmak önemlidir.

Aşağıdaki stres yönetimi teknikleri bunu yapmana yardımcı olabilir.

28 günlük kişisel gelişm programını al, sosyal ve profesyonel hayatında başarıya bir adım daha yaklaş!

Kişisel Gelişim Programına git ↪

1. Hayatındaki stres kaynaklarını belirle.

Stres yönetimi yaşamındaki stres kaynaklarını belirlemekle başlar. Bu göründüğü kadar kolay değildir. İş değiştirme, taşınma veya boşanma davası gibi büyük stres unsurlarını belirlemek kolay olsa da kronik stresin kaynaklarını saptamak daha karmaşık olabilir.

Kendi düşüncelerinin, duygularının ve davranışlarının günlük stres düzeyine nasıl katkıda bulunduğunu göz ardı etmek çok kolaydır. Elbette çalışma saatleri içinde sürekli endişe duyduğunu biliyor olabilirsin, ancak strese neden olan gerçek iş taleplerinden ziyade senin ertelemen olabilir.

Stres günlüğü tut! Bir stres günlüğü hayatındaki düzenli stresleri ve bunlarla nasıl başa çıkacağını belirlemene yardımcı olabilir. Stresli hissettiğin zamanları günlüğüne not et. Stresine neyin neden olduğunu (emin değilsen bir tahminde bulun), hem fiziksel hem de duygusal olarak nasıl hissettiğini ve buna nasıl cevap verdiğini ve kendini daha iyi hissetmek için yaptıklarını yazmayı unutma.

2. Stres yönetiminin 4 kuralını uygula.

Stres sinir sisteminden gelen otomatik bir cevap olsa da bazı stres etkenleri öngörülebilir zamanlarda ortaya çıkar. Örneğin; işe gidip gelme, yöneticinle bir toplantı ya da aile toplantıları. Bu tür tahmin edilebilir stres etkenleriyle başa çıkarken durumu değiştirebilir veya tepkini değiştirebilirsin. Herhangi bir senaryoda hangi seçeneğin seçileceğine karar verirken, 4 kuralı düşünmek faydalı olacaktır: Kaçınmak, Değiştirmek, Uyarlamak ya da Kabul Etmek.

• Gereksiz stresten kaçın!

Ele alınması gereken stresli bir durumdan kaçınmak sağlıklı değildir ancak hayatında, ortadan kaldırabileceğin strese neden olan şeylerin sayısına şaşırabilirsin.

“Hayır” demeyi öğren. Sınırlarını öğren ve bunlara bağlı kal. Kişisel ya da profesyonel yaşamında başa çıkabildiğinden fazla şey üstlenmek, stres için kesin bir reçetedir. “Gereklilikler” ile “zorunluluklar” arasında ayrım yap ve mümkün olduğunca çok fazla şey yapmamak için “hayır” de.

Seni strese sokan insanlardan kaçın. Birisi hayatında sürekli strese neden oluyorsa, o kişiyle harcadığın zamanı sınırla veya ilişkiyi sonlandır.

Ortamının kontrolünü eline al. Akşam haberleri seni endişelendiriyorsa, TV’yi kapat. Trafik seni geriyorsa, daha uzun fakat daha az tercih edilen bir rota seç. Markete gitmek tatsız bir angarya ise ev alışverişini online yap. 

Yapılacaklar listeni azalt. Programını, sorumluluklarını ve günlük görevlerini analiz et. Yapılacak çok fazla şey varsa gerçekten gerekli olmayan görevleri listenin sonuna bırak veya tamamen ortadan kaldır.

• Durumu değiştir!

Stresli bir durumdan kaçınamıyorsan, değiştirmeyi dene. Bu, genellikle günlük yaşamında iletişim kurma ve çalışma şeklini değiştirmeyi içerir.

İçinde biriktirmek yerine duygularını ifade et. Bir şey veya birileri seni rahatsız ediyorsa, daha iddialı olup endişelerini açık ve saygılı bir şekilde ilet. Çalışman gereken bir sınavın var diyelim ve konuşkan oda arkadaşın daha yeni eve geldi, ona ayırabileceğin sadece beş dakikan olduğunu söyle. Duygularını seslendirmezsen, kızgınlık ve stres artacaktır.

Uzlaşmaya istekli ol. Birinden davranışını değiştirmesini isteyince, aynı şeyi yapmaya istekli ol. Eğer ikiniz de en azından biraz bükülmeye istekliyseniz, mutlu bir orta yol bulma şansınız olacak.

Dengeli bir program oluştur. İş ve aile hayatı, sosyal etkinlikler ve yalnızlık arayışı, günlük sorumluluklar arasında bir denge kurmaya çalış.

• Stres etkenine uyum sağla!

Stres etkenini değiştiremiyorsan, kendini değiştir. Beklentilerini ve tutumunu değiştirerek stresli durumlara adapte olabilir ve kontrol duyunu yeniden kazanabilirsin.

Sorunlara farklı bir açıdan bak. Stresli durumlara daha olumlu bir bakış açısıyla bakmaya çalış. Örneğin; trafik sıkıştığında geç kalacağını düşünmek yerine, en sevdiğin radyo istasyonunu dinlemek veya yalnız zaman geçirmek için bir fırsat olarak gör.

Büyük resme bak. Stresli durumun perspektifini al. Uzun vadede bunun ne kadar önemli olacağını kendine sor. Gerçekten üzülmeye değer mi? Cevap hayırsa, zamanını ve enerjini başka bir yere odakla.

Standartlarını belirle. Mükemmeliyetçilik önlenebilir bir stresin ana kaynağıdır. Mükemmellik talep ederek kendini başarısızlığa itmeyi bırak. Kendin ve başkaları için makul standartları belirle ve “yeterince iyi” ile yetinmeyi öğren.

Takdir pratiği yap. Stres seni üzdüğünde, kendi olumlu özelliklerin ve yeteneklerin de dahil olmak üzere hayatında takdir ettiğin her şeyi düşünmek için bir dakikanı ayır. Bu basit strateji, işleri perspektifte tutmana yardımcı olabilir.

• Değiştiremeyeceğin şeyleri kabul et!

Bazı stres kaynakları kaçınılmazdır. Sevilen birinin ölümü, ciddi bir hastalık veya ulusal durgunluk gibi stresleri önleyemez veya değiştiremezsin. Bu gibi durumlarda stresle baş etmenin en iyi yolu her şeyi olduğu gibi kabul etmektir. Kabul etmek zor olabilir, ancak uzun vadede değiştiremeyeceğin bir duruma karşı korkmaktan daha kolaydır.

Kontrol edilemeyenleri kontrol etmeye çalışma. Yaşamdaki birçok şey, özellikle diğer insanların davranışları bizim kontrolümüz dışındadır. Kendi kötü seçimlerin stresli bir duruma sebep olduysa onları düşünün ve hatalarından ders al.

Olaylara iyi tarafından bak. Büyük zorluklarla karşılaşırken onlara kişisel gelişim için fırsat olarak bakmaya çalış. Kendi kötü seçimlerin stresli bir duruma katkıda bulunduysa, onları düşün ve hatalarından ders al.

Affetmeyi öğren. Kusursuz bir dünyada yaşamadığımız ve insanların hata yaptığı gerçeğini kabul et. Öfkeden ve kızgınlıklardan kurtul. Affederek ve devam ederek negatif enerjiden kurtul.

Hislerini paylaş. Yaşadıklarını ifade etmek stresli durumu değiştirmek için yapabileceğin hiçbir şey olmasa da çok etkili olabilir. Güvenilir bir arkadaşınla konuş veya bir terapistten randevu al.

3. Harekete geç.

Stresli olduğunda muhtemelen yapmak istediğin en son şey kalkmak ve egzersiz yapmaktır. Ancak fiziksel aktivite büyük bir stres gidericidir ve bunu yapmak için bir sporcu olmana ya da spor yapmak için saatler harcamana gerek yok.

İlk adım, kendini ayağa kaldırmak ve hareket etmektir. Egzersizi günlük programına dahil etmenin kolay yollarından bazıları şunlardır: Bir müzik aç ve dans et. Yürüyüşe çık. Markete doğru yürü ya da bisiklete bin. Asansör yerine merdivenleri kullan. Arabanı arazideki en uzak noktaya park et ve yürü. Bir egzersiz partneriyle eşleş ve egzersiz yaparken birbirinizi teşvik edin.

4. Başkalarıyla iletişim kur.

Kendini güvende hissetmeni ve anlaşılmanı sağlayan bir insanla kaliteli zaman geçirmekten daha sakinleştirici bir şey yoktur. Aslında, yüz yüze etkileşim vücudun savunma “savaş ya da uçuş” cevabına karşı koyan bir hormonlar kademesini tetikler.

Doğanın doğal stres giderici etkenidir (ek bir avantaj olarak, depresyon ve kaygıdan kurtulmana yardımcı olur). Bu nedenle düzenli olarak ve şahsen aile ve arkadaşlarla bağlantı kurmaya özen göster. Konuştuğun kişilerin stresini gidermek zorunda olmadıklarını unutma. Sadece iyi bir dinleyici olmaları yeterlidir.

5. Eğlence ve rahatlama için zaman ayır.

Alınan bir yaklaşımın ve olumlu bir tutumun ötesinde, “ben” zamanını oluşturarak hayatındaki stresi azaltabilirsin. Kendi ihtiyaçlarını karşılamayı unutacağın hayatın acelesi ve telaşına o kadar kapılma. Kendini beslemek bir lüks değil bir zorunluluktur. Düzenli olarak eğlenmek ve rahatlamak için zaman ayırırsan yaşamın stresiyle daha kolay başa çıkabilirsin.

• Boş zaman ayır. Günlük programına dinlenme ve rahatlama dahil et. Tüm sorumlulukların arasında bir mola vermenin ve pillerini şarj etmenin tam zamanı.

• Her gün hoşuna giden bir şey yap. İster sevinçli ister göz kamaştırıcı olsun, piyano çalmak bisiklete binmek olsun, eğlence aktiviteleri için zaman ayır.

• Mizah anlayışını koru. Buna kendine gülme yeteneği de dahildir. Gülmek vücudunun stresle savaşmasına yardımcı olur.

• Bir rahatlama egzersizi yap. Yoga, meditasyon ve derin nefes alma tekniklerini öğrenip uygularken, stres seviyen azalacak ve zihnin ve bedenin sakinleşecektir.

6. Zamanını daha iyi yönet.

Kötü zaman yönetimi çok fazla strese neden olabilir. Çok gergin ve geriden koşarken, sakin ve odaklanmış kalmak zordur. İyi haber: Daha sağlıklı bir iş-yaşam dengesi sağlamak için yapabileceğin şeyler var.

• Kendine fazla yüklenme. Bir şeyleri arka arkaya programlamaktan ya da bir güne fazla şey sığdırmaktan kaçın. Genelde işlerin ne kadar süreceğini hafife alırız.

• Görevleri önceliklendir. Yapman gereken görevlerin bir listesini yap ve önem sırasına göre bunları ele al. Önce yüksek öncelikli öğeleri yap. Özellikle nahoş veya stresli bir işin varsa, erkenden hallet. Sonuç olarak günün geri kalanı daha keyifli olacak.

• Projeleri küçük adımlara böl. Büyük bir proje stresli görünüyorsa, adım adım plan yap. Her şeyi bir kerede almak yerine, bir defada yönetilebilir bir adıma odaklan.

• Sorumluluğu devret. Evde, okulda veya işte her şeyi kendin yapmak zorunda değilsin. Eğer diğer insanlar bu işi halledebiliyorsa, neden onlara izin vermiyorsun? Her küçük adımı kontrol etme veya denetleme arzusunu bırak. Bu süreçte gereksiz stresten kurtulacaksın.

7. Sağlıklı bir yaşam tarzıyla dengeyi koru.

Düzenli egzersizlere ek olarak, strese karşı direncini artırabilecek başka sağlıklı yaşam tarzı seçenekleri de vardır.

• Sağlıklı beslen. İyi beslenmiş bedenler, stresle başa çıkmak için daha iyi hazırlanmıştır bu yüzden ne yediğine dikkat et. Güne kahvaltı ile başla ve gün boyunca dengeli, besleyici yemekler ile enerjini ve zihnini temiz tut.

• Kafein ve şekeri azalt. “Yüksek” kafein ve şeker genellikle enerjide çökmeye sebep olur. Kahve, alkolsüz içecekler, çikolata ve şeker atıştırmalıklarını azaltarak daha rahat hissedeceksin ve daha iyi uyuyacaksın.

• Alkol, sigara ve uyuşturucu kullanmaktan kaçın. Alkol veya uyuşturucularla kendi kendine stresten kolayca kaçtığını düşünebilirsin fakat ikisi de vücuda en çok zarar veren maddelerdendir. Bunlardan uzak durarak daha sağlıklı bir hayat sürdürebilirsin.

• Uykunu al. Yeterli uyku vücudunu olduğu kadar zihnini de besler. Yorgun hissetmek stresini artıracaktır, çünkü mantıksız düşünmene neden olabilir.

8. Andaki stresi azaltmayı öğren.

Sabah işe gidip geldiğinde, iş yerinde stresli bir toplantıda, eşinle başka bir tartışmaya karıştığında ya da sıkıştığında stres seviyeni yönetmek için bir yol gerekir. Hızlı stres rahatlamasının yaşandığı yer burasıdır. Stresi azaltmanın en hızlı yolu derin bir nefes alarak ve duyularını (gördüğünü, duyduğunu, tattığını ve dokunduğunu) kullanmaktır.

Sık kullanılan bir fotoğrafı görüntüleyerek, belirli bir kokuyu koklayarak, sık kullanılan bir müzik parçasını dinleyerek, bir parça sakız tadarak ya da bir hayvanı kucaklayarak hızlıca rahatlayabilir ve odaklanabilirsin.

Tabii ki herkes her duyusal deneyime aynı şekilde yanıt vermiyor. Hızlı stres yönetiminin anahtarı senin için en iyi olan eşsiz duyusal deneyimleri denemek ve keşfetmektir.

En iyi yeteneklerin kariyer platformu toptalent.co’ya üye ol, Türkiye’nin ve dünyanın en iyi şirketlerinin iş, staj ve kariyer fırsatlarını keşfet.

Yazı kaynağı : toptalent.co

Stres Kavramı ve Stresten Korunma Yolları

Stres Kavramı ve Stresten Korunma Yolları

Stres Nedir?

1950’lere kadar stres, organizmada fizyolojik değişiklikler yapan uyaran olarak kabul edilmekteydi. 1952’de Kanada’lı fizyolog Selye, stresi uyaranlara karşı organizmanın verdiği yanıt olarak tarif etti. Bireyde stres oluşturan etmenler “stresörler” diye tanımlanmaktadır. Birey ne tür stresörle (ister bedensel ister ruhsal) karşı karşıya kalırsa kalsın, hoşa giden, gitmeyen bu etmene yanıt verme durumundadır. Bu yanıt sayesinde kendi bünyesindeki gerek bedensel gerekse ruhsal dengeyi korumaya çalışmaktadır.

Stres oluşturan etmenler aslında her kişinin gündelik hayatta az ya da çok karşı karşıya kaldığı, çoğu zaman tek başına bir sorun teşkil etmeyen yaşam olaylarıdır. Belirli bir stres etmeni, kişinin bu stres etmeninin olumsuz etkilerine gerek bedensel gerekse ruhsal olarak açık bir yapıya sahip olması durumunda önemli hale gelir.

Stres oluşturan etmenler üç ana gruba ayrılmaktadır:

1.Fiziksel: Fiziksel travma, şiddetli egzersiz, gürültü, ısı, nem, çevre kirliliği, yiyecek kısıtlanması, cerrahi girişimler gibi

2.Sosyal:Birey ile çevresi arasındaki çatışmalar

3.Psikolojik:Bunlar fiziksel ve sosyal etmenlerin sonucu olarak ortaya çıkabilecekleri gibi kendiliklerinden de ortaya çıkabilirler. Hayal kırıklıkları, yalnızlık, maddi/manevi kayıplar gibi.

Yapılan bir araştırmada günlük hayatta karşılaştığımız, ve üzerinde konuştuğumuz 10 ayrı stres etmeni şunlardır:

1. Kilo ile ilgili konuşmalar

2. Aile bireylerinin sağlık sorunları

3. Genel tüketim maddelerinin fiyatlarının artması

4. Ev işlerinin idaresi ve sürdürülmesi

5. Yapılmak istenen şeylerin  yapılmaması

6. Eşyaların yerlerinin unutulması veya eşyaların kaybedilmesi

7. Evin dışında yapılması gereken işler

8. Yatırımlar, vergiler ve borçların ödenmesi

9. Suçluluk halleri

10. Fiziksel görünümle ilgili sorunlar

       Stresin yaşandığı hayat alanları:

        1- AİLE: Aile bireylerinin maruz kaldıkları spesifik stresörler, daha çok kötü ebeveyn–çocuk ilişkilerinden kaynaklanan duygusal durumlar sonucunda oluşur. Burada aile bireyleri arasındaki bağlılıklar önemlidir. Ebeveynin aşırı yoğun bir işinin olması, çocukların uygunsuz davranışları, evlilik dışı ilişkiler ve hatta gebeliğe kadar varan durumların mevcudiyeti, eşler arasındaki duygusal bağların zayıflığı, eşler arasındaki sözel iletişimin yeterli olmaması, eşler arasındaki gerginlik durumları, boşanma, tekrar evlenme ile anneye ait depresyonlar önemlidir.

       2- İŞYERİ:İşyerinde karşılaşabilecek stres etmenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

      3- OKUL:Aşırı yük, rol karışıklığı ve rol çatışması günlük hayatta talebeye ait meşguliyetleri oluştururlar. Okulda eğitim görenler için en önemli stresör durumlar şöyle sıralanabilir.

Çocuklarda ve erişkinlerde bir okuldan başka bir okula geçiş, sınıf değiştirmeler de günlük önemli stresörler arasındadır.

Beden bir stres durumunda, bütün sistemlerini harekete geçirir. Dolaşım. bağışıklık, solunum, sindirim, duyu organları ve beyin karşı karşıya kalınan zorlu durum karşısında hazır hale gelir. Kalp atışları hızlanır, kan şekeri yükselir, eller terler, kasların tonusu artar, yani organizma mücadeleye hazır hale gelir. Beyin, adrenalin ve noradrenalin hormonlarını arttırır, dolayısıyla kan basıncı yükselir, kalp atışları artar, deriye giden kan akışı kısıtlanır,  terleme artar ve vücut hazırlanır. Bu arada kortizol hormonu da artar, kortizol sisteme fazladan besin sağlar ve bağışıklık sistemlerini yeniden düzenler, sindirim sisteminin kaynaklarını kalp ve bacaklara yönlendirir ve kısa dönemli fiziksel çaba gerektiren hazırlığı yerine getirir. Bu hazırlık, stresle başa çıkabilmek içindir.

Bu tecrübe, daha sonra aynı olayla karşılaşılma halinde, hata yapma riskini azaltmaya yarar. Bu gibi durumlarda, tehlike geçtiğinde tepki de geçer, stres ile ilgili hormonların düzeyleri normale döner. Stres yaratıcı durum uzadığında, yada kişi ilk stresi kendi sistemlerini faaliyete geçirerek savuşturamadığında insan bünyesi hastalıklara açık hale gelecektir.

Yazı kaynağı : www.kemalarikan.com

Yorumların yanıtı sitenin aşağı kısmında

Ali : bilmiyorum, keşke arkadaşlar yorumlarda yanıt versinler.

kim kimdir ne zaman nasıl nelerdir nedir ne işe yarar tüm bilgiler
dünyadan ilginç ve değişik haberler en garip haberler burada
enteresan haberler

Yorum yapın