İrritabl bağırsak sendromu (İBS), karın krampları (karın ağrısı), şişkinlik, ishal, kabızlık yada ikisinin karışımı dahil olmak üzere çeşitli rahatsız edici gastrointestinal semptomlara niçin olabilen kronik bir bağırsak-
beyin bozukluğudur. Kontrol altına alınmazsa huzursuz bağırsak sendromunun rahatsız edici ve uygunsuz emareleri kişilerin okul veya iş hayatını ve kişisel ilişkiler dahil olmak suretiyle günlük yaşamını etkileyebilir. Bazı gıdalar, stres, enfeksiyonlar ve ağrıya aşırı duyarlılık, İBS semptomlarının bilinen tetikleyicileridir.
İBS, hazım sistemi içindeki hiçbir dokuya zarar vermediği ve yaşamı tehdit etmediği için İnflamatuvar Bağırsak Hastalığından (İBH) farkına varır. İBS, bağırsak ve beyin arasındaki düzensiz etkileşimler tarafınca tetiklenir. Bu dirimsel kontakt kanalı bozuk çıktığında gastrointestinal sistem daha kırılgan hale gelir ve bağırsaklardaki kasların iyi mi kasıldığını değiştirir. Bağırsak hareketlerindeki değişiklikler, birçok hazım semptomunun doğrudan nedenidir. İBS’nin kesin nedeni bilinmemekle beraber, son araştırmalar, bağırsak mikrobiyotasındaki (sindirim sisteminde yaşayan mikroorganizmalar) bir dengesizliğin ve işlevsiz bir bağırsak bariyerinin bazı insanlarda İBS’nin gelişiminde rol oynayabileceğini düşündürmektedir.
Doktorlar, İBS’yi, 100’den fazla uluslararası uzmandan oluşan bir grup tarafından geliştirilen bir takım tanısal önlem olan Roma Kriterleri’nde belirtilen semptomları tanımlayarak teşhis ederler. Benzer semptomlarla ortaya çıkabilecek öteki durumları dışlamaya yardımcı olmak için sınırı olan tanı testleri de yapılır. İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS), en yaygın gastrointestinal rahatsızlıklardan biridir fakat bunun nasıl tedavi edileceği hakkında şaşırtıcı derecede azca şey bilinmektedir. İBS için kesin bir tedavi olmamasına karşın probiyotikler semptom alevlenmelerini kolaylaştırmaya ve azaltmaya yardımcı olabilir. Doktor tarafından tavsiye edilen ilaçlara, diyet değişikliklerine ve ömür tarzı değişikliklerine ek olarak probiyotikler denenebilir. Gerçekten de probiyotiklerin (canlı olarak yutulduğunda sağlık yararları sağlayabilen bakteri ve maya türleri ) bağırsak sağlığını iyileştirebileceğine dair kanıtlar vardır. İrritabl bağırsak sendromuna ait inceleme çalışmalarından elde edilen ilk sonuçlar da ümit vericidir.
Bu yazıda, probiyotiklerin İBS’li kişilere iyi mi destek olabileceği, hangi suşların en yararlı olduğu ve bir probiyotik takviyesinde nelere dikkat edilmesi gerektiği ele alınmaktadır fakat İBS’yi probiyotiklerle yönetmeye karar vermeden ilkin doktora danışılmalıdır.
Probiyotikler Nelerdir?
Probiyotik bakteriler ya da iyi bakteriler, bağırsaklarda yaşayan ve sağlıklı kalmasına destek olan mikroplar olarak malum küçük canlı organizmalardır. Yeterince büyük bir miktara sahip olmak, sindirim sistemine şu yollarla yardımcı olabilir:
-Zararlı organizmaları dışarıda tutan bağırsak bariyerini güçlendirmek
-Bağışıklık sistemini desteklemek
-Bağırsaklardaki iltihabı azaltmak
-İshal olaylarını azaltmak
Probiyotiklerin, gıdaların verimli bir halde sindirilmesine, tertipli sıhhatli bağırsak hareketlerine, bağışıklığı desteklemek için lüzumlu olan sıhhatli bir bağırsak mikroflorasını ve astarını (iç örtüsünü) iyileştirmeye destek olduğu bilinmektedir. Probiyotiklerin birtakım insanlarda İBS semptomlarını iyileştirdiği bildirilmektedir.
En son araştırmalar, probiyotiklerin İBS semptomlarını yönetmede faydalı olabileceğini doğrulamaktadır. Bununla beraber, ne kadar etkili olabilecekleri birkaç faktöre bağlı olabilir. Sistematik bir incelemenin yayınlanmış sonuçlarına gore çözümleme edilen çalışmaların %63,6’sı İBS hastalarında probiyotik takviyesinin plaseboya kıyasla semptomları mühim ölçüde iyileştirdiğini bildirilmiş, kalan %36,4’ü herhangi bir mühim değişim bildirmemiştir. Araştırmacılar, en iyi sonuçların, birden fazla bakteri suşu kullanan ve sekiz hafta veya daha uzun süren denemelerde elde edildiğini kaydetmişlerdir.
Bakterilerin Dengesi Bağırsak Sağlığı için Önemlidir
Birçok sindirim süreci, gastrointestinal sistemde naturel olarak bulunan çeşitli bakterilerin dengesine dayanır. Bu bakterilerin dengesi bozulursa, muhtemelen İBS dahil olmak suretiyle gastrointestinal bozukluklar meydana gelebilir. İBS’nin emarelerinden biri disbiyozdur. Bu, fena mikroplar iyi olanlardan daha fazla olduğunda dengesiz bir bağırsak mikrobiyotasını tarif etmek için kullanılan bir terimdir. Probiyotiklerin bağırsak hücrelerine yapışarak patojenik bakterilerin büyümesini engellediği ve böylece onların yer kaplamasını ve büyümesini engellediği gösterilmiştir. Bu mekanizma, zararı olan mikropların aşırı büyümesinin bağırsak ve kan dolaşımı arasındaki bariyeri zayıflattığı ve yabancı cisimlerin dolaşım sistemine girmesine izin verdiği sızdıran bağırsak sendromunu önler. İBS’deki diğer bir ortak hususiyet, bağırsaktaki iltihaplanmadır. Birden fazla emek harcama probiyotiklerin iltihabı azaltabileceğini ve bağışıklık sistemi tepkilerini düzenleyebileceğini göstermiştir.
İBS’ye Hangi Probiyotikler Yardımcı Olur?
Bağırsak mikrobiyotasında oldukça sayıda bakteri bulunmaktadır ve hepsinin vücutta farklı rolleri vardır ve gelişmeleri için değişik koşullar gerekir. Bu nedenle, bütün probiyotikler İBS semptomları üzerinde aynı etkiye sahip olmayacaktır. İBS tedavisinde kullanılan, bağırsaktaki dengeyi yeniden sağlamaya destek olan Lactobacillus ve Bifidobacterium isimli iki ana probiyotik grubu vardır.
Bifidobacterium
Bifidobacterium bifidum MIMBb75 şeklinde suşları ihtiva eder. Probiyotik suş Bifidobacterium bifidum MIMBb75’in bağırsak hücrelerine özellikle iyi yapıştığı rapor edilmiştir ve bu yüzden bağırsak mikrobiyotasını değiştirmede ve bağırsak bariyerini arttırmada bir avantaja sahip olabilir. Klinik bir çalışmada, günde bir defa alınan Bifidobacterium bifidum MIMBb75’in, genel İBS semptomlarının yanı sıra karın ağrısı, kramplar, şişkinlik, ishal ve dışkı aciliyeti gibi bireysel İBS semptomlarını mühim ölçüde iyileştirdiği görülmüştür. Lancet Gastroenterology dergisinde (Lancet, hakemli, haftalık yayınlanan genel bir tıp dergisidir) yayınlanan bir çalışmanın neticeleri, ısıyla inaktive edilmiş Bifidobacterium’un İBS semptomlarını başarıyla hafifletebileceğini göstermektedir. Isı ile inaktive edilmiş Bifidobacterium bifidum bakterileri cansızdır ama bağırsak hücrelerine yapışma yeteneklerinin yanı sıra şekillerini de korur. 
Daha önceleri sadece etken, canlı bakterilerin faydalı etkilere sahip olabileceğine inanılmış olsa da etken olmayan (inaktif) probiyotiklerin aktif probiyotiklere gore birçok potansiyel pozitif yanları vardır. Örneğin, özellikle aşırı ısıya maruz kaldıklarında kararlı (stabil) olma olasılıkları daha yüksektir. Aktif olmayan probiyotiklerin standartlaştırılması da aktif probiyotiklerden daha kolaydır ve kırılgan bireylerde enfeksiyon riskini azaltabilirler. Isı ile inaktive edilmiş probiyotiklerin diğer suşlarının da İBS semptomlarını iyileştirip iyileştirmeyeceği bilinmemektedir.
Lactobacillus
Karın kramplarını azalttığı tespit edilen Lactobacillus acidophilus NCFM gibi suşları içerir. Yayınlanan bir meta analize bakılırsa, Bacillus coagulans, Lactobacillus plantarum ve Lactobacillus acidophilus gibi suşlar en iyi neticeleri verebilir.
Farklı İBS Türleri için Farklı Probiyotikler
Hangi muayyen suşların en iyi sonucu verdiği ile alakalı hala fazla bir şey bilmese de şu ana kadar yapılan araştırmaların umut verici sonuçları vardır. Farklı İBS türleri olduğu göz önüne alındığında, değişik probiyotik türleri daha uygun olabilir.
En oldukça deneyimlenen semptoma bakılırsa üç tip İBS vardır:
İBS-D
Birincil semptom ishal olan kişi muhtemelen İBS-D’den muzdaripdir. Yayınlanan bir meta analize nazaran, Saccharomyces boulardii ishal, karın ağrısı ve dışkı sıklığını azaltma mevzusunda IBS için en iyi probiyotiklerden biridir. Saccharomyces boulardii’nin bir mayadır, bu yüzden bakterilerden farklı özelliklere haizdir. Bağırsakta uzun süre kolonize olmadığı için geçici bir probiyotik olarak kabul edilir. Bu nedenle, sinerjik olarak çalıştıkları için öteki iyi bakterilerin yanı sıra S. Boulardii içeren bir probiyotik almak iyi bir fikirdir.
İBS-C
En az bir anormal bağırsak hareketinin olduğu günlerde, dışkıların bir çok sert ve topaklı olur. Kabızlıkla alakalı yinelenen sorunları var ise kişi muhtemelen İBS-C’den muzdaripdir. Bifidobacterium’dan gelen bakteriler, bu durumda bağırsak hareketlerini uyarmada en etken benzer biçimde görünmektedir. Bir emek verme sonuçları, Bifidobacterium lactis BB-12 suşunun kabızlıkla savaşım edenler için özellikle faydalı olabileceğini düşündürmektedir. 2012 tarihli bir çalışmanın bulguları hem Bifidobacterium lactis BB-12 aynı zamanda prebiyotiklerle meydana getirilen takviyenin bağırsak geçiş süresini kısaltmada bilhassa etken olduğunu göstermektedir.
İBS-M
En az bir anormal bağırsak hareketinin olduğu günlerde, aynı gün dışkılar hem sert bununla birlikte sulu olur. İBS’li birçok şahıs, değişen şişkinlik, ağrı, kabızlık ve ishal semptomları yaşar. Bu durumda hangi semptomun hedefleneceğine karar vermek zor olabilir. İdeal olarak hem Lactobacillus bununla beraber Bifidobacterium ailelerinden fazlaca sayıda farklı suş içeren, oldukça yönlü bağırsak desteği için yüksek kaliteli bir probiyotik denemek bir seçenek olabilir. Lactobacillus acidophilus NCFM ve Bifidobacterium lactis Bi-07 gibi suşların sadece bağırsak hareketlerini düzenlemekle kalmayıp aynı zamanda şişkinlik, karın şişkinliğini ve karın kramplarını da rahatlattığı bulunmuştur. Bu arada birtakım araştırmacılar, Bacillus coagulans Unique IS-2 suşunun faydalı etkilerine işaret etmektedir.
Probiyotikler Güvenli midir?
Çoğu bilim insanı, İBS için birincil tedavi olarak probiyotik kullanımını önermek için çok erken olduğu konusunda hemfikirdir. Bazı suşların bir yada iki hazım semptomunu önemli seviyede iyileştirmesi muhtemeldir ama probiyotiklerin çoğunun somut iyileşmelere neden olması muhtemel değildir. Öte taraftan, probiyotikler güvenlidir, yaygın olarak bulunur ve nispeten ucuzdur. Etkili ilaçların yokluğunda, bu takviyeler İBS’li birçok kişiye biraz rahatlama sağlayabilir. Probiyotik takviyesi seçilirken hatırlanması ihtiyaç duyulan birkaç şey vardır. Ilk olarak, bileşiminin kanıta dayalı olduğundan güvenilir olunmalıdır zira nitelik araştırma İBS’yi hafifletmedeki rolünü destek sunar. İkincisi, müstahsil tarafınca tavsiye edilen doz hiç aşılmamalıdır ve etiketteki talimatlara göre alınmalıdır. Çalışmaları için onlara vakit tanınmalı ve muhtemel yan etkilere hazırlıklı olunmalıdır.
Özellikle hassas bağırsakları olanlara, probiyotik yada fermente gıdalara az az başlamaları önerilmektedir. Sindirim sistemindeki faydalı bakterilerin herhangi bir ani artışı, istenmeyen suşlarla etkileşime girdikleri için şişkinlik şeklinde semptomlara niçin olabilir, ancak vücut artan doza alıştıktan sonrasında birkaç gün içinde azalır. Yavaş yavaş başlamak, İBS’li kişilerin probiyotiklerine devam etmekten vazgeçmelerini engelleyebilir. Probiyotik şirketleri, gıdalar bakterileri yok etmek için tasarlanmış midenin asidik pH’ını tamponladığı için genellikle onların yiyeceklerle beraber alınmasını önerir. Bazı probiyotik takviyelerinin, hazım semptomlarını daha da kötüleştirebilecek ek bileşenler içerdiği unutulmamalıdır. İnülin, laktoz, fruktoz, sorbitol ve ksilitol benzer biçimde bileşenler duyarlı bünyeli kişilerde gastrointestinal sorunları tetikleyebilir. Öte taraftan, probiyotikler aslında bazı insanlarda, özellikle İnce Bağırsak Bakteriyel Aşırı Büyümesi (SİBO) olanlarda İBS semptomlarını kötüleştirebilir. Bir incelemeye göre SİBO, ince bağırsaktaki genel bakteri popülasyonunda anormal bir artış olduğunda ortaya çıkan ciddi bir durumdur. SİBO’nun genel emareleri iştah kaybı, karın ağrısı, mide bulantısı, yemekten sonra şişkinlik ve/veya rahatsız edici bir dolgunluk hissi, ishal, açıklanamayan kg kaydıdır. SİBO varlığında probiyotik takviyeleri İBS’yi kötüleştirebilir. Hastalarda SİBO varsa, probiyotiklerin ince bağırsakta hapsolma ve semptomları kötüleştirme riski vardır. İBS’yi probiyotiklerle tedavi etmeden ilkin SİBO için bir nefes testi yaptırılması öneri edilmektedir. Aynı zamanda, probiyotiklerin bazı SİBO semptomlarının tedavisine destek olabileceğine dair kanıtlar vardır. Bir araştırmaya nazaran, probiyotikler karın ağrısını ve nefesteki hidrojen seviyelerini (SİBO kontaminasyonu için belirteç) azaltabilir ama bu ciddi durumu önlemede müessir değildirler.
Probiyotikler Ne Kadar Süre Alınmalıdır?
İBS semptomlarını hafifletmek yahut tedvir etmek için probiyotik kullanmaya başlayanlar sonuçları derhal görmeyi beklememelidir. Bir 2019 incelemesi, İBS’li kişilerin esenlik yararlarını fark etmesinin ortalama sekiz hafta yada daha fazla sürdüğünü bulmuştur. İBS için probiyotik kullanmayı seçen kişilere semptomların yönetilmesi için aynı markayı müstahsil tarafınca önerilen dozda minimum dört hafta süresince almaları önerilmektedir. Uzun bir süre süresince İBS için probiyotik almanın güvenli olduğu düşünülmektedir. Uzun süreli kullanımın etkileri hakkındaki daha fazla araştırmaya gereksinim duyulmasına rağmen, İBS için probiyotiklerin uzun solukta herhangi bir zarara niçin olabileceğine dair bir kanıt yoktur. Ayrıca, ancak bir takviye almak problemi çözmek için ehil olmayabilir. İBS için probiyotiklerin ne kadar etken olduğu, kullanılan takviyenin dozu, türü ve miktarı ile tedavinin uzunluğu dahil olmak üzere birçok faktöre bağlı olabilir. Dahası, probiyotik takviyeleri her İBS hastasına aynı biçimde fayda sağlamayabilir. Bazı durumlarda, hazım semptomlarını kötüleştirebilirler.
Probiyotik Açısından Zengin Besinler
Bazı fermente veya fermente olmasa da probiyotik eklenmiş gıdalar tüketilerek vücuttaki probiyotik seviyesi artırılabilir. Fermente gıdalar, canlı mikrobiyal kültürlerin büyümesiyle yaratıldıkları için naturel olarak probiyotikler açısından zengindir. Probiyotikler yoğurt, kefir(fermente süt),lahana turşusu, kombucha (kombu) ve kimchi (Kore lahana turşusu, kimçi) şeklinde doğal kaynaklardan alınabilirler. Probiyotiklerin eklendiği muhtelif fermente edilmemiş gıdaların gerçekten probiyotik olarak sayılıp sayılmayacağı içerdikleri mikroorganizma sayısına, içerdikleri suşların sağlığa yararları olup olmadığına, sindirimden sağ çıkıp çıkmadıklarına bağlıdır. Tahıllar ve tahıllı barlar, sütler, meyve suları probiyotiklerin eklendiği fermente olmayan gıdalar arasındadır.
Probiyotikler takviyeler ve ilaçlar (tabletler, saşe veya tek dozluk paketler yada sıvılar) gibi de alınabilir. Herkes için işe yaramasa de, birkaç emek verme probiyotiklerin İBS semptomlarını azaltmadaki müspet tesirini göstermiştir. Bu yüzden İBS için probiyotikler mutlaka dikkate alınmaya değer. Mevcut bütün probiyotik takviyeleri, klinik denemeler yoluyla sıkı testlerden geçmez ama piyasadaki yüksek kaliteli ürünleri belirlemenin yolları vardır. Probiyotik takviyeler için klinik deneylerde ilmi olarak test edilmiş yüksek kaliteli bir ürün seçilmesi önemlidir. Göz önünde bulundurması ihtiyaç duyulan şeylerden bazıları şunlardır:
-Koloni oluşturan ünite (CFU) sayısı: Bir probiyotik takviye etiketinin CFU sayısını listeleyip listelemediğinin test edilmesi önerilir. Bu, probiyotik takviyesinin içerdiği canlı ‘iyi’ bakteri miktarıdır. Çoğu probiyotik, doz başına minimum 1-10 milyar CFU içerir.
-Bileşim: Bir ürünün, İBS tedavisi için özel olarak çalışılmış bir probiyotik suş içerip içermediği test edilmelidir. Yukarıdaki ana probiyotik grup adlarına bakılmalıdır.
-Rastgele test edilen denemeler: İBS’de yaptıkları araştırmalar hakkında özel bilgiler için probiyotik üreticisiyle iletişime geçilebilir. En güvenli kanıtlar, aşağıdaki denemelerden elde edilir:
*Plasebo kontrollü: Hastalar probiyotik veya düzmece bir versiyon almak üzere rastgele ayrılır.
*Çift kör: Ne doktor ne de hasta probiyotik mi yoksa plasebo mu aldıklarını bilmez.
-Üçüncü taraf testi: Bağımsız bir laboratuvar tarafınca üçüncü taraf testinden geçmiş bir probiyotik takviyesi aranmalıdır. Bu, yüksek kaliteli bir ürünün iyi bir göstergesidir.
İBS ve Diyet
İBS, hem sertliği hem de semptomları neyin tetikleyebileceği açısından her kişi için değişik olabilir. Belirli gıdalar semptomların kötüleşmesine neden oluyorsa, almak için seçilen probiyotik takviyelerin yanı sıra rejime de bakmak önemlidir. İBS’li kişilerin %70’e kadarında muayyen yiyecekleri yiyecek semptomları daha da kötüleştirebilir. Uzak durmaktan başka, bağırsakların bu yiyecekleri sindirmesine destek olmak için probiyotikler alınabilir. Daha fazla sayıda faydalı probiyotik bakterinin, sıklıkla İBS’yi tetikleyen yüksek FODMAP (Fermente Edilebilir Oligosakkaritler, Disakkaritler, Monosakkaritler ve Polioller) gıdalarının parçalanmasına destek olacağı düşünülmektedir. Basitçe söylemek gerekirse, bu gruba giren gıdalar sindirildiğinde bağırsak bakterilerinin çok fazla gaz üretmesine neden olan gıdalardır. Ağrı, gaz ve şişkinlik benzer biçimde tipik ve rahatsız edici İBS semptomlarına sıklıkla neden olan bu gazdır. Bir 2016 araştırması, İBS’li kişilerin %86’sının düşük FODMAP rejiminin peşinden İBS semptomlarının önemli seviyede iyileştiği kararına varmıştır. Bununla beraber, katı bir düşük FODMAP rejimi çok kısıtlayıcı olabilir, bu nedenle bir diyetisyenden rehberlik alınmalıdır. Bazıları için bol meyve, sebze ve bol su içeren sıhhatli bir diyet büyük bir fark yaratmak için yeterlidir. Diğerlerinin yedikleri konusunda daha katı olmaları gerekebilir. Tüketilen belirli yiyeceklerin durumu kötüleştirdiğinden emin olmayanlar bir yemek semptom günlüğü tutmalı ve belirli yiyecekleri yedikten sonrasında semptomlar ortaya çıktığında not etmelidir.
Not: Bu sitedeki hiç bir içerik, tarihi kesinlikle bir doktorun direkt tıbbi tavsiyesinin yerine kullanılmamalıdır.
Kaynakça:
https://www.Livescience.Com/do-probiotics-help-ibs
https://patient.Info/news-and-features/can-probiotics-improve-your-ibs-symptoms
https://www.Birbes.Com/ibs-nelerdir-probiyotik-kullanimi-yararli-midir-4198/
https://www.Memorial.Com.Tr/saglik-rehberi/bagirsak-dostu-bakterilerin-probiyotiklerin-faydalari-nelerdir
Yazar: Müşerref Özdaş
kaynak: bilgiustam.com