örf ve adet hukuku kurallarının işlevleri

örf ve adet hukuku kurallarının işlevleri bilgi90’dan bulabilirsiniz

Türk Medeni Hukuku’nun Yazılı Olmayan Kaynağı; Örf ve Âdet Hukuku

Türk Medeni Hukuku’nun Yazılı Olmayan Kaynağı; Örf ve Âdet Hukuku

The Unwritten Source of Turkish Civil Law; Customs Law

Remzi DEMİR

Örf ve âdet hukuku, birbirine benzer eylem ve davranışlara, hukuksal olaylara veya hukuksal münasebetlere, yaşanan zaman zarfında bağlanan hep aynı çözüm şeklinin kuşaktan kuşağa aktarılması yoluyla, belirli bir insan topluluğunda yerleşerek bir hukuk kuralı haline gelmesi olarak tanımlanmaktadır. Medeni hukukun ikinci asli kaynağı olan örf ve âdet hukuku, hukuken bağlayıcı olup, bunlara uyulması zorunlu sayılan yazılı olmayan hukuk kurallarıdır. Bir âdetin, örf ve âdet hukuku sayılması için hukuksal yaptırım ile yani devlet gücü ile içselleştirilmesi gerekir. Devlet yaptırımına bağlı olmayan bir âdet, hukuk kuralı niteliğine kavuşamaz. Kanunda hüküm bulunmayan hallerde uygulanan örf ve âdet hukuku, kanunu değiştiremez. Bir örf ve âdet kuralı kanuna ya da ahlâka karşı ise, hukuk kuralı gücünü ve niteliğini kazanamaz.

Medeni Hukuk, Yazılı Olmayan Kaynak, Örf ve Âdet, Tekrarlanma, Genel İnanış, Hukuki Unsur.

Customary law is defined as a rule of law by settling in a certain community of people by transferring the same form of solution, which is connected to similar actions and behaviors, legal events or legal relations during the time. The second primary source of civil law is customary and customary law, which is legally binding and these are the unwritten legal rules that are deemed compulsory. In order for a custom to be considered customary and customary law, it must be internalized with legal sanction, that is, with state power. A custom that does not depend on the state sanction cannot be qualified as a rule of law. In cases where there is no provision in the law, customary and customary law cannot change the law. If a rule of law is against the law or morality, the rule of law cannot gain its power and quality.

Civil Law, Unwritten Source, Customs and Repetition, Repetition, General Belief, Legal Aspect.

GİRİŞ

İnsan, toplum denilen bir çevre içinde doğan, yaşayan ve ölen sosyal bir varlıktır. Toplum içinde yaşamak zorunda olan insan, diğer insanlar ile ilişki içindedir¹. Toplumsal yaşam, bir düzen gerektirir². İşte toplum halinde yaşayan insanların, sosyal açıdan önemli olan davranış ve eylemlerini düzenleyen, ortak toplum hayatının huzur, barış ve güvenlik içinde akışını sağlayan emir ve yasaklardan oluşan sosyal davranış kuralları, hukuku oluşturur³. En yalın haliyle hukuk, toplumu oluşturan insanların uymaları için konulmuş ve uyulması devlet zoru ile yaptırıma bağlanmış kuralların bütünüdür⁴. Bu kurallara uyulması, kamu gücü ile desteklenmiştir⁵. Hukuk kuralları genel ve soyut olup, yaptırıma bağlanmıştır⁶. Din, ahlâk ve görgü kuralları da insan davranışlarını düzenler. Bunların hukuk kurallarından farkı, uyulmasının devlet yaptırımına tâbi olmamasıdır⁷. Zira, bir hukuk kuralı çiğnendiği vakit, devlet kuvvetlerinin zor kullanma mekanizması devreye girer. Oysa bir ahlâk veya din kuralına aykırılığın yaptırımı ise, vicdan azabından ya da utanç duygusundan ibarettir⁸. Ancak ahlâk, din ve hukuk kuralları arasında, tarihsel ilişki ile karşılıklı etkileşimin olduğu da unutulmamalıdır. Örneğin, her yakına yardım etmek ahlâkın ve dinin buyruğu iken, TMK m. 364 ise daha dar bir bağlamda sadece alt ve üst soya, kardeşlere yardımı hukuksal yükümlülük olarak benimsemiştir. Buna göre aralarındaki ilişkide hukukun, asgari ahlâk ve din olarak değerlendirilmesini belirten görüşte⁹ isabet bulunmaktadır.

Özel hukukun temeli sayılan medeni hukuk, bir ülkenin yurttaşlarının birbirleriyle ve belirli ölçüde Devletle doğrudan doğruya ve dolayısıyla olan ilişkilerini düzenleyen bir hukuk dalıdır¹⁰. Menfaatler çatışmasını halleden medeni hukuk; karı – koca, mirasçılar, komşular arasındaki anlaşmazlıklar ile benzeri anlaşmazlıkları karara bağlamada, yazılı olan ya da olmayan hukuk kurallarını esas alır¹¹. Örf ve âdet hukuku, hem Türk Medeni Kanunu hem de Türk Ticaret Kanunu açısından büyük önem taşımaktadır. Türk Ticaret Kanunu m. 1/2 hükmüne göre, ” Mahkeme, hakkında ticari bir hüküm bulunmayan ticari işlerde, ticari örf ve âdete, bu da yoksa genel hükümlere göre karar verir.” Türk Medeni Kanunu’nun ve Türk Borçlar Kanunu’nun uygulanmasında da, örf ve âdetlerin büyük önemi bulunmaktadır¹².

I. ÖRF VE ÂDET HUKUKU TANIMI VE UNSURLARI

Sosyal olgulardan oluşan hukuk her ulusun, devletin sosyal, siyasal, ekonomik yapısı, onu oluşturan kuruluşları, felsefi düşünüş ve inançlarıyla yakından ilgili olduğu gibi, örf ve âdetleriyle de yakından ilintilidir¹³. Gelenek hukuku olarak da adlandırılan¹⁴ örf ve âdet hukuku (droit coutumier), birbirine benzer eylem ve davranışlara, hukuksal olaylara veya hukuksal münasebetlere, yaşanan zaman zarfında bağlanan hep aynı çözüm şeklinin kuşaktan kuşağa aktarılması yoluyla, belirli bir insan topluluğunda yerleşerek bir hukuk kuralı haline gelmesi olarak tanımlanmaktadır¹⁵. Akla dayalı olmayan, isteme göre ve rastlantısal olarak süregelen örf ve âdet normları, toplumsal yaşamın düzleştirilmesini, kolaylaştırılmasını ve inceltilmesini amaç edinir¹⁶.

Yazı kaynağı : jurix.com.tr

Hukukun Yazısız Kaynağı Örf ve Adet Hukuku

Geçmişten günümüze kadar “Hukuk nedir?” sorusu üzerine çok sayıda fikir ortaya atılmıştır. Ancak ortak bir tanım yapılamamıştır. Bunun nedenini incelediğimizde “hukuk” teriminin soyut bir kavram olduğu, kişilerin bilgi ve tecrübelerine göre subjektif şekilde değerlendirildiği görülür. Aynı zamanda hukuk, içinde bulunduğu zaman diliminde sosyoloji, psikoloji, iktisat, hukuk tarihi ve felsefesi gibi bilim dalları ile ilgili olduğu için aralarında karşılıklı etkileşim söz konusudur. Doğal olarak da bu bilim alanları birbirlerini etkilemektedirler.
Bu zamana kadar “hukuk” kavramı üzerine yapılan tanımlamalara bakıldığında bu durumu net olarak görmek mümkündür. Örneğin; 18. Yüzyılda yaşamış olan Alman Filozof Immanuel Kant; “Hukukçuların halen hukukun tanımını bulamadıklarını, hukukun asıl amacının ise irade hürriyetinin korunması” olduğunu açıklamıştır. Kavramın kelime kökenine bakıldığında “hukuk” sözcüğünün Arapça’dan dilimize geçtiği ve “hak” anlamına geldiği görülmüştür. Türk Dil Kurumu da hukuk kelimesini “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücü ile desteklenmiş kurallar bütünüdür.” sözleriyle açıklamıştır. Ana hatlarıyla kabul görmüş tanımına bakıldığında ise “hukuk, toplum içinde kişilerin birbirleri ve devlet ile olan ilişkilerini düzenleyen ve uyulması maddi yaptırıma bağlanmış kurallardır.”

Örf ve Adet Hukuku Nedir?

Örf ve adet hukuku, hukukun yazısız kaynağını oluşturan, ikinci derecede bir hukuk kaynağı olarak kanun boşluğunu dolduran, halkın vicdanından doğmuş kurallar bütünüdür.
Örf ve adet hukuku alanında da teorik tartışmalar söz konusudur. Kabul görmüş açıklamalar açısından bakıldığında bir toplumda sürekli olarak tekrar edilen davranışlar, belli bir süre sonunda kişilerce benimsenerek bir örf ve adet hukuku kuralı meydana getirir. Dolayısıyla bir örf ve adet kuralının oluşabilmesi için bu davranışın uzun süre boyunca tekrarlanması gereklidir.
Kişilerin herhangi bir olay ile karşılaştıklarında sergiledikleri davranış şekilleri, toplumda yaşayan diğer insanlar tarafından da tekrarlandığında bu davranış tarzının mecburi olduğu kanaati yerleşmiş demektir. Zamanla da bu davranış biçimi bir örf ve adet hukuku kuralı haline gelir.
Türk Anayasa’sında yazılı kaynaklar birincil öneme sahip olmakla birlikte örf ve adet hukuku, yazısız kaynaklar bölümünde yer alır. İngiliz Anayasasında ise bu durum farklıdır. İngiltere’de örf ve adet hukuku, yazılı hukuka göre daha yaygındır. İngiliz Anayasası, örf ve adet şeklinde olan yazısız bir anayasadır. Örf ve adet hukuku, İngiliz anayasasının büyük çoğunluğunu oluşturmakla birlikte birincil öneme sahip bulunmaktadır.

Örf ve Adet Hukukunun Unsurları

-Sürekli Uygulama: Toplum içindeki bireylerin, bir olay karşısında takındıkları davranışın süreklilik göstermesidir. Bu davranışın ne kadar süre devam etmesi gerektiğine dair kesin bir süre sınırlaması yapmak doğru değildir. Çünkü bu durum sürekli değişen toplum ve çevre dinamiklerine bağlı olarak farklılıklar gösterebilir.
-Doğan geleneğe uymanın mecburi olduğu düşüncesinin yerleşmesi: Bu kurala manevi (psikolojik) unsur da denilmektedir. Bir geleneğin örf ve adet hukuk kuralı olabilmesi için kişilerin zihnine “o davranış tarzına uymanın mecburi bir durum olduğu” düşüncesinin yerleşmesi gerekir.
Bazı hukukçular bu iki şartın yanında devletin yaptırım gücü ile kuvvetlendirilmiş olma kuralını da öne sürmüşlerdir. Buna hukuki unsur da denilmektedir.

Örf ve Adet Hukukunun Rolü

Örf ve adet hukuku, kanun boşluğu ile karşılaşan hakimlerin uymak zorunda oldukları kurallardır. Örf ve adet hukuku kuralını uygulama zorunluluğu Medeni Kanun’a dayanır. Türk Medeni Kanunu Madde 1/I’de “Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa hakim, örf ve adet hukukuna göre karar verir.”denilerek örf ve adet hukukunun önemi de belirtilmiştir.
Örf ve adet hukuku kuralları; genel ve özel olmak üzere iki’ye ayrılmıştır. Genel örf ve adet hukuk kuralları, ülke genelinde uygulanabilen kurallardan oluşmaktadır. Ortakçılık ve yarıcılık örnek verilebilir. Ortakçılık; inek,manda gibi ürün veren hayvanlarla ilgili bir örf ve adet hukuk kuralı iken, Yarıcılık elverişli tarım toprakları ile ilgili hukuk kuralıdır. Özel örf ve adet hukuku kuralları ise ülkenin belli bir bölümünde uygulanma imkanı bulmakla birlikte bazı meslek grubuna dahil olan kişiler tarafından da benimsenmiş kurallardır. Örneğin Ege bölgesinde uygulanan Paftos, özel örf ve adet hukuku kuralıdır. Paftos, başkasına ait tarım arazisinde bağ yetiştirmektir. Belli bir meslek grubuna dahil olan kimseler arasında da ticari örf ve adet hukuku kuralları geçerlidir. Tacirler arasında sıklıkla uygulanan kurallardır.

Kaynakça:
Medeni Hukuk OĞUZMAN/BARLAS
Hukuk Başlangıcı ADNAN GÜRİZ
www.turkhukuksitesi.com

Yazar: Emine Burcu KarakilÇik

Yazı kaynağı : www.bilgiustam.com

Örf Adet Hukuku Nedir? Unsurları Nelerdir?

© Copyright 2018-2023, Tüm Hakları Saklıdır

Tavsiye ve Referanslarımız

mihci.av.tr

Videolu Ansiklopedi

yakinegitim.com

hukukogretir.com

ragipkarakus.com

bilgiustam.com

bilimavcisi.com

Yazı kaynağı : hukukdershanesi.com

Yorumların yanıtı sitenin aşağı kısmında

Ali : bilmiyorum, keşke arkadaşlar yorumlarda yanıt versinler.